«Η ικανότητα τού να βλέπει κανείς τον κόσμο σαν κάτι το καινούργιο, το περίεργο, βρίσκεται κρυμμένη στο βάθος της ψυχής όλων των ανθρώπων» (Bill Brandt, ίσως ο μεγαλύτερος Άγγλος φωτογράφος). Αυτό μας καλεί να κάνουμε η Φωτογραφική ομάδα “Instantane”. Ένα ταξίδι στον εσωτερικό μας κόσμο, μέσω των φωτογραφικών “κλικ”, μέσω της καταλυτικής επίδρασης που η φωτογραφία μπορεί να ασκήσει στην ανθρώπινη ψυχή, κινητοποιώντας το συναίσθημα, αλλάζοντας τον τρόπο θέασης και αντίληψης του κόσμου, προσδίδοντας στην πραγματικότητα πολλαπλές οπτικές. Κι αν αυτά ακούγονται βαρυσήμαντα και δυσνόητα, θα “διαλευκανθούν” όλα (ή τουλάχιστον θα αποκτήσουν ένα “χρώμα” πιο οικείο για τον καθένα) μέσω της συνέντευξης που ακολουθεί.
Συναντήσαμε τον Βαγγέλη Ταμβάκο, τον ιδρυτή και δάσκαλο της ομάδας, για μια κουβέντα με πολλά “καρέ” και “κάδρα”, σχετικά με μια φωτογραφική ομάδα που διδάσκει στους Περιστεριώτες και όχι μόνο, την τέχνη της φωτογραφίας, που εξοικειώνει όποιον το επιθυμήσει με τον μαγικό κόσμο του φωτογραφικού φακού.
-Πόσα χρόνια μετρά η ομάδα; Πότε «ιδρύθηκε»;
Η πρώτη συνάντηση της ομάδας έγινε το 2015, όταν παλαιότεροι μαθητές μου με πλησίασαν και μου ζήτησαν να συνεχίσω να είμαι δάσκαλος σε μια νέα προσπάθεια δημιουργίας μιας φωτογραφικής ομάδας, με αφορμή και αιτία την αγάπη μας για την φωτογραφία και την τέχνη.
-Γιατί το όνομα “instantane”;
Το όνομα της ομάδας αφορά τη στιγμή. Την μαγική εκείνη στιγμή που η καρδιά, το μυαλό και το μάτι του δημιουργού συντονίζονται για να γεννηθεί μια εικόνα – κομμάτι μιας πραγματικότητας που έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το χρόνο (στιγμιότυπο).
-Γιατί να παρακολουθήσει κάποιος τα μαθήματα;
Θα ήθελα πρώτα να αναφερθώ στον τρόπο λειτουργίας της ομάδας. Για να γίνει κάποιος μέλος της ομάδας θα πρέπει τον πρώτο χρόνο εγγραφής του να παρακολουθήσει το εισαγωγικό σεμινάριο που γίνεται κάθε Δευτέρα. Αυτό το σεμινάριο έχει καθαρά μαθησιακό χαρακτήρα. Μαθαίνουμε το βασικό συντακτικό της φωτογραφικής γλώσσας (τι είναι σημαντικό και τι όχι), τι έχει συμβεί όλα αυτά τα χρόνια μετά την ανακάλυψη της φωτογραφίας. Επίσης μαθαίνουμε να απολαμβάνουμε τους μεγάλους φωτογράφους και την τεράστια προσφορά τους στην τέχνη αυτή αλλά και στις τέχνες γενικότερα. Στην μαθησιακή ύλη συμπεριλαμβάνεται βέβαια και το τεχνικό μάθημα (φωτογραφική μηχανή, φακοί, επεξεργασία κ.λ.π). Σκοπός των μαθημάτων για όποιον τα παρακολουθεί είναι να γνωρίσει τον κόσμο της φωτογραφίας έτσι ώστε αυτές οι γνώσεις να είναι κίνητρο για την δική του δημιουργική έμπνευση. Εξάλλου κατά την διάρκεια του πρώτου έτους ζητάω συνέχεια να μου φέρνουν νέες λήψεις τις οποίες σχολιάζουμε επισταμένα και στο τέλος της χρονιάς γίνεται μια έκθεση με τα έργα των μαθητών. Οι συναντήσεις αυτές γίνονται κάθε Δευτέρα επί τρίωρο (18.30 – 21.30). Μετά τον πρώτο χρόνο μπορεί κάποιος να ακολουθήσει τις συναντήσεις της Ομάδας οι οποίες γίνονται κάθε Τετάρτη επί δίωρο (19.30 – 21.30) και έχουν διαφορετικό χαρακτήρα, λιγότερο μαθησιακό με την στενή έννοια της λέξης και περισσότερο διαδραστικό και βιωματικό. Όλα τα μέλη της ομάδας είμαστε ίσοι, έναντι όλων. Φωτογράφοι – δημιουργοί που θέλουν να εκφραστούν και να επέμβουν με όχημα την τέχνη που αγαπούν και με οδηγό τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό χαρακτήρα κάθε καλλιτέχνη. Μιλώντας την ίδια γλώσσα (την φωτογραφική) γίνεται προσπάθεια να τονιστεί η αξία της διαφορετικότητας και της διαφορετικής προσέγγισης κάθε μέλους σε θέματα και project τα οποία δουλεύουμε, κουβεντιάζουμε και προβληματιζόμαστε όλοι μαζί στις συναντήσεις μας. Τις συναντήσεις αυτές συντονίζω διαμορφώνω και εμπλουτίζω εγώ.
Εάν κάποιος έχει ήδη μια φωτογραφική εμπειρία και μια φωτογραφική παιδεία μπορεί να ενταχθεί κατευθείαν στο τμήμα της Τετάρτης δηλαδή στην φωτογραφική ομάδα αφού επικοινωνήσει μαζί μου και κάνουμε μια συνάντηση γνωριμίας.
-Μπορεί οποιοσδήποτε να λάβει μέρος στο εργαστήρι; Χρειάζεται προηγούμενη πείρα στη φωτογραφία;
Κάθε άνθρωπος, είναι από τη φύση του καλλιτέχνης και ευπρόσδεκτος στην ομάδα. Τα υπόλοιπα έχουν σχέση με έναν καινούργιο μαγικό κόσμο που του αποκαλύπτεται για να τον εκπλήξει.
-Συγκεκριμένος εξοπλισμός;
Είχα μαθητές που δεν είχαν καθόλου φωτογραφική μηχανή ή υποτυπώδη εξοπλισμό και οι οποίοι εξελίχθηκαν πολύ καλά και τώρα τους καμαρώνω. Αλλά και μαθητές που ήρθαν στα μαθήματά μου για να διευρύνουν τις γνώσεις τους στην καλλιτεχνική φωτογραφία.
Εάν κάποιος έχει την επιθυμία, μπορεί να δημιουργήσει και με μια απλή κιθάρα και να κάνει μουσική ή με ένα μολύβι και να κάνει ποίηση, με ένα απλό πινέλο να κάνει ζωγραφική και με μια απλή φωτογραφική μηχανή να κάνει φωτογραφία. Το ζητούμενο πάντα είναι ο εσωτερικός μας κόσμος. Ο συγκεκριμένος εξοπλισμός θα χρησιμεύσει όταν το αναζητήσουν οι ανάγκες της καλλιτεχνικής μας αναζήτησης. Ίσως και να μην χρειαστεί κάτι εξειδικευμένο.
-Ποιες οι δραστηριότητες σας; Κάνετε εκθέσεις; Φωτογραφικές εξορμήσεις- εκδρομές;
Οι δραστηριότητές μας είναι πολλές! Καταρχήν κάνουμε εκθέσεις, όποτε έχουμε την ανάγκη να μοιραστούμε την δουλειά μας και να την επικοινωνήσουμε και όχι για να τις κάνουμε ή για να προβληθούμε.
Όσο για τις φωτογραφικές εξορμήσεις και τις εκδρομές (Ελλάδα και στο εξωτερικό), τις λατρεύουμε γιατί όπως καταλαβαίνεις έχουμε γίνει μια μεγάλη παρέα και περνάμε υπέροχα.
Κάνουμε συνέχεια φωτογραφικές εξορμήσεις στην Αθήνα γιατί πρέπει να βγάζουμε βόλτα την φωτογραφική μας μηχανή - όπως λέω πάντα -.
Μας ενδιαφέρουν οι δράσεις κοινωνικών ομάδων και η συμμετοχή μας σε αυτές όπως οι φωτογραφίσεις που κάναμε σε διάφορα κέντρα ψυχικής υγείας και η συμμετοχή μας σε έκθεση στη Σχολή Καλών Τεχνών (2016) και στο Art4More (2017) στα πλαίσια της παγκόσμιας ημέρας ψυχικής υγείας.
-Πόσος χρόνος χρειάζεται σε κάποιον για να εξοικειωθεί με την φωτογραφία;
Αυτό εξαρτάται από κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Πάντα υπάρχει μια δράση και αντίδραση σε κάθε είδους νέα πληροφορία και σε κάθε προβληματισμό. Δεν είναι ίδιο σε όλους. Έχω δει εξαιρετικά ταλέντα να μου φέρνουν εκπληκτική δουλειά στην αρχή και αργότερα να «ξεφουσκώνουν», και έχω δει ανθρώπους που δυσκολεύτηκαν αρκετά στην αρχή αλλά εξελίχθηκαν σπουδαία, αργά σταθερά και με επιμονή. Να σου εκμυστηρευτώ ότι τους δεύτερους τους εκτιμώ περισσότερο.
-Τα μέλη είναι Περιστεριώτες;
Επί το πλείστον ναι, αλλά με το Μετρό που είναι πάρα πολύ κοντά μας (Σταθμός Ανθούπολης), τώρα πια έχουμε μέλη που έρχονται και από μακριά.
-Ποιες είναι οι ηλικίες τους;
Η μικρότερή μας είναι 20 και η μεγαλύτερη 65.
-Με τι ασχολούνται, ποιο το επάγγελμά τους;
Τα μέλη μας ασχολούνται με διάφορα επαγγέλματα. Άλλοι είναι φοιτητές, άλλοι είναι άνεργοι και μερικοί έχουν οικογένειες με παιδιά.
-Ποιο είναι το κόστος συμμετοχής στο εργαστήριο;
Λόγω της οικονομικής δυσχέρειας και της φιλοσοφίας μου που έχει σχέση με την αντίληψη ότι η τέχνη της φωτογραφίας πρέπει να είναι προσιτή σε όλους η ετήσια συνδρομή είναι 200 Ευρώ για κάθε νέα εγγραφή και 100 Ευρώ για τα μέλη της Ομάδας ετησίως.
-Βαγγέλη είσαι ο δημιουργός και δάσκαλος του Εργαστηρίου. Πόσα χρόνια διδάσκεις;
Ξεκίνησα να διδάσκω το 2009 εώς το 2015 στο Φωτογραφικό Εργαστήρι του Δήμου Περιστερίου, και μετέπειτα συνεχίζω εώς και σήμερα στην Ομάδα Instantane. Επίσης κάνω ιδιαίτερα μαθήματα σε όσους δεν έχουν χρόνο να έρχονται κάθε εβδομάδα και κυρίως σε μαθητές Γυμνασίου ή Λυκείου που θέλουν να έχουν μια επαφή με τον χώρο της φωτογραφίας.
Φέτος είχα την χαρά να προσφέρω εθελοντικά μαθήματα σε ένα οικοτροφείο σε συνανθρώπους μας με ψυχικές διαταραχές.
-Θα μπορούσε με μία λέξη να περιγράψεις τι είναι η φωτογραφία για σένα;
Η φωτογραφία είναι ζωή. Η φωτογραφία είναι όλες αυτές οι σκέψεις που κάνω και για τον θάνατο, για τον άνθρωπο, για την φύση, για όλα αυτά για τα οποία δεν επέλεξα να γράψω σε χαρτί ή να πλάσω σε πυλό, αλλά να γράψω με το φως, χρησιμοποιώντας ένα μαγικό υλικό. Τον ανεπίστρεπτο θάνατο της στιγμής. Έτσι όπως το κάνει η φωτογραφία, δεν το κάνει καμία άλλη τέχνη. Αυτό με μαγεύει.
-Τι σε κάνει να «σηκώνεις» τη φωτογραφική μηχανή και να φωτογραφίζεις;
Οτιδήποτε έχω μέσα μου και βρίσκει αφορμή στο έξω μου. Στην ουσία, αυτό που κάνουμε εμείς οι φωτογράφοι είναι να μεταφέρουμε μια πραγματικότητα κομμένη και παραμορφωμένη με μια υποκειμενική επιλογή. Οπότε τα θέματα τα οποία με αφορούν είναι αφορμές που αναφέρονται σε κάποια εσωτερική διεργασία και φυσικά έχουν σχέση με μια είδους τοποθέτηση απέναντι σε αυτά που έχω βιώσει και σε αυτά που αναγκάζομαι να βιώσω.
- Φωτογραφία που σχολιάζει την κοινωνική πραγματικότητα ή φωτογραφία για το «ωραίο»;
Η φωτογραφία δείχνει αναπόφευκτα τα πάντα. Δεν μπορείς να κρυφτείς πίσω από τον τεχνικό εξοπλισμό. Εάν έχεις κάτι να καταθέσεις, θα το κάνεις. Εάν όχι θα κάνεις επιφανειακά πράγματα νομίζοντας ότι το «ωραίο» επαφίεται στη χρήση και στην αγορά καλού φωτογραφικού εξοπλισμού. Εδώ να κάνω μια εξαίρεση για την εφαρμοσμένη χρήση της φωτογραφίας, η οποία βάζει συγκεκριμένους κανόνες στον φωτογράφο και τον οριοθετεί δίνοντάς του λιγότερο πεδίο δράσης όμως η ιστορία έχει δείξει πως ακόμα και έτσι υπάρχουν σπουδαίοι καλλιτέχνες και σε αυτούς τους χώρους.
Πρέπει όμως να δώσω έναν ορισμό για το «ωραίο» για να μπορέσω να απαντήσω σε αυτή την δύσκολη ερώτηση. Έχουν γραφτεί πολλά βιβλία για αυτό, από την αρχαιότητα έως και τώρα. Πιστεύω ότι το «ωραίο» δεν μπορεί να έχει άλλη σχέση παρά μόνο με την ψυχή του ανθρώπου. Αυτή είναι η πηγή. Από αυτό εξαρτάται και το αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και το «ωραίο» είναι διαχρονικό. Δεν εξαντλείται, δεν αντιγράφεται και πάντα μας εκπλήσσει. Γιατί κανένας άνθρωπος ποτέ δεν ήταν και δεν είναι ίδιος με κανέναν άλλο.
Από την άλλη, η φωτογραφία έχει την δύναμη να σχολιάσει μια κοινωνική πραγματικότητα και είναι εκπληκτικό πόσο άμεσα μπορεί να το κάνει αυτό. Πολλές φορές όμως ξεχνάμε ότι αυτό το κάνουν έτσι απλά και οι κάμερες που μας παρακολουθούν στους δρόμους. Πίσω λοιπόν από αυτό τον σχολιασμό βρίσκεται ένας άνθρωπος που επιλέγει, σκηνοθετεί το κάδρο και αποκλείει από το κάδρο. Αυτό σημαίνει ότι παρεμβαίνει υποκειμενικά, φιλτράρει εμπειρικά και μας παραθέτει με άποψη και συναίσθηση ότι συμβαίνει. Είτε είναι εραστής της τέχνης της φωτογραφίας (ερασιτέχνης), είτε επαγγελματίας.
- Έχει δύναμη η φωτογραφία σήμερα;
Ναι! Έχει τεράστια δύναμη και τεράστια δυναμική εξέλιξη. Η φωτογραφία έχει ένα «συντακτικό» το οποίο είναι ίδιο παγκοσμίως και μπορώ να συνεννοηθώ με όλους τους ανθρώπους όπου κι αν κατοικούν, όποια γλώσσα κι αν μιλούν.
Η φωτογραφία έχει μπει για τα καλά μέσα στην ζωή όλων μας στην ψηφιακή εποχή. Κάποτε ήμασταν μια παρέα ανθρώπων που χαλάγαμε πολλά λεφτά αγοράζοντας φιλμ και λιώναμε στο κλειστό θάλαμο πάρα πολλές ώρες. Τώρα πια έχουν αλλάξει τα πράγματα. Όλοι έχουν μια μηχανή, ένα κινητό, τα περνάνε σε ένα κομπιούτερ. Εγώ χαίρομαι για αυτή την εξέλιξη γιατί η φωτογραφία έγινε ευρύτερα γνωστή και έφερε πάρα πολλή κόσμο στους κόλπους της.
Αυτό που λείπει όμως είναι η φωτογραφική παιδεία.
Η εξέλιξη της φωτογραφίας είναι ραγδαία και δεν ξέρουμε που θα φτάσει, όμως η εικόνα ως αποτέλεσμα και το «έργο» ενός φωτογράφου, έχουν τα ίδια κριτήρια. Αυτά αφορούν την ιδιαιτερότητα της ψυχής του φωτογράφου όπως προανέφερα και την συγκίνηση που απορρέει από το έργο του. Αυτά δεν αλλάζουν!
-Το Περιστέρι είναι «φωτογραφικό»; Τι θα επέλεγες να φωτογραφήσεις από αυτό; (αν δεν το έχεις ήδη κάνει)
Τα πάντα είναι φωτογραφικά, εφόσον μας αφορούν και μας κινητοποιούν. Το Περιστέρι είναι ο τόπος που έχουν ζήσει τα παιδικά τους χρόνια οι γονείς μου κι εγώ τα μισά δικά μου. Το έχω δει να μεταλλάσσεται και το αγαπώ. Γι’ αυτό τον λόγο με αφορά. Φωτογραφίζω στο Περιστέρι και πάντα καταθέτω αυτή μου την αγάπη γι’ αυτό που έζησα εδώ και αυτό που ζω τώρα.
Στο Περιστέρι επιλέγω να φωτογραφίσω την σχέση που έχουν οι παλιοί Περιστεριώτες με τον τόπο τους. Προσπαθώ να περιγράψω τα βιώματα που έχουν με το τόπο που ζουν. Θα μπορούσα να το περιγράψω προσπαθώντας να το εντάξω σε μια κατηγορία, ως «αστικό ποτραίτο».
Εύχομαι κάθε καλό και επιτυχίες στην νέα σας προσπάθεια. Το Περιστέρι που αγαπάμε χρειάζεται μια εφημερίδα ποικίλης ύλης και ελπίζω να την αγκαλιάσουν όλοι οι Περιστεριώτες. Σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη και την φιλοξενία.
