Του Αλέξανδρου Λαλάκου

Το Παλατάκι είναι το σήμα κατατεθέν του Δήμου Χαϊδαρίου. Βρίσκεται επί της Λεωφόρου Αθηνών στη συμβολή της με τη Στρατάρχου Καραϊσκάκη.

Είναι διατηρητέο κτίριο που ανήκει στον Δήμο Χαϊδαρίου με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού από το 1979. Έχει τη μορφή φρουρίου, με επάλξεις, γωνιακούς πύργους και στενά παράθυρα. Είναι ένα τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής ρομαντικού ιστορισμού με νεογοτθικά στοιχεία.

Ο Πύργος αποτελείται από δύο ορόφους, που αποτελούνται από περίτεχνα διακοσμημένα δωμάτια, οροφογραφίες με επιβλητικά έπιπλα, δώμα και ημιυπόγειο, όπου κάποτε βρίσκονταν τα μαγειρεία και οι βοηθητικοί χώροι.

Ο μικρός αριθμός των αιθουσών υποδεικνύει ότι το κτίριο χρησιμοποιούνταν ως εξοχική κατοικία, υπόθεση που ενισχύεται και από τη σχετικά μεγάλη απόσταση που χωρίζει το Παλατάκι από το κέντρο της Αθήνας.

 Στον προαύλιο εξωτερικό χώρο του Πύργου το τοπίο ήταν ειδυλλιακό.

Ένας ξενώνας, στάβλοι, ελαιοτριβείο και όλα αυτά περιτριγυρίζονταν από φοίνικες, πολλά λουλούδια και ελαιώνες συνολικής έκτασης 30 στρεμμάτων. Σήμερα διασώζονται ο ξενώνας, που είναι το επονομαζόμενο Κτίριο Νικολάου Γύζη και οι στάβλοι, όπου στεγαζόταν παλιά το αναψυκτήριο "Το Ιστορικό".

«Μυστήριο» το ιδιοκτησιακό καθεστώς του

Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με την ανοικοδόμηση του πύργου και η ιστορία του είναι συναρπαστική. Η μία αφορά τη Βασίλισσα Αμαλία που επιθυμία της ήταν να φτιαχτεί σύμφωνα με το ανάκτορο του διαδόχου της Βαυαρίας Μαξιμιλιανού, αδερφού του Όθωνα, κάτι που παρήγγειλε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ (François Boulanger) κατά τα πρότυπα του Ανακτόυ Hohenschwangau.

Μία δεύτερη εκδοχή είναι πως ήταν παραγγελία της Δούκισσας της Πλακεντίας στον αρχιτέκτονα Σταμάτιο Κλεάνθη, όπου, σύμφωνα με τον μύθο, η ίδια συναντούσε τον εραστή της λήσταρχο Νταβέλη. Η τρίτη εκδοχή υποστηρίζει ότι ήταν ιδιοκτησία του Χαιντάρ Πασά, απ’ τον οποίο πήρε το όνομά του το κτήμα και η ευρύτερη περιοχή. Βάσει μαρτυριών στην περιοχή υπήρχε κήπος με έναν πύργο στο εσωτερικό του. Βέβαια, ο πύργος αυτός δεν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με το Παλατάκι, καθώς η αρχιτεκτονική δομή του δευτέρου ανήκει σε μεταγενέστερο του 1830 ρεύμα. Ο ρομαντικός αρχιτεκτονικός ρυθμός έγινε αρκετά δημοφιλής τα πρώτα χρόνια μετά την Επανάσταση. Πιθανώς, ο προαναφερόμενος πύργος, που υπήρχε στο Χαϊδάρι το 1826, κατεδαφίστηκε, για να οικοδομηθεί το Παλατάκι.

Εκεί έγινε το 1826 η μεγάλη μάχη του Χαϊδαρίου με τη συμμετοχή του Γεώργιου Καραϊσκάκη, του Φαβιέρου και του Κιουταχή.

Στα μέσα του 19ου αιώνα αποκτήθηκε από τον φιλότεχνο Τήνιο τραπεζίτη Νικόλαο Νάζο, που μετέτρεψε το Παλατάκι σε πολιτιστικό κέντρο, όπου σύχναζαν οι μεγάλοι Έλληνες ζωγράφοι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης. Κατά διαστήματα δε το παραχωρούσε για εκθέσεις μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων, όπως οι παραπάνω. Ο τελευταίος μάλιστα ζωγράφισε τις περίφημες τοιχογραφίες με το όνομα «Τέσσερις εποχές» που αποκαλύφθηκαν μόλις πριν από περίπου 20 χρόνια, θαμμένες κάτω από σοβάδες σε μια κάμαρα του ξενώνα. Ο Νικηφόρος Λύτρας φιλοτέχνησε εκείνη την περίοδο τις τοιχογραφίες στον μικρό Ναό του Αγίου Γεωργίου, που βρισκόταν εντός των ορίων του αγροκτήματος που περιέβαλε το Παλατάκι.

Μετά τον θάνατο του Νικόλαου Νάζου, το κτήμα πουλήθηκε μετά από πλειστηριασμό στον Νικόλαο Θων, επιμελητή των Ανακτόρων επί Γεωργίου Α', και ανασκευάστηκε από τον ταλαντούχο Ερνέστο Τσίλλερ.

Κατά την περίοδο 1957-1971 στο Παλατάκι στεγάστηκε η ψυχιατρική κλινική «Άγιος Ιωάννης». Εκείνη την περίοδο προκλήθηκαν σοβαρότατες ζημιές στο εσωτερικό του κτίσματος.

Το 1955 είχε γίνει η πρώτη προσπάθεια να χαρακτηριστεί ο περιβάλλων χώρος του Πύργου ως κοινόχρηστος χώρου πρασίνου, ενώ τα επόμενα χρόνια μεγάλο μέρος της υπόλοιπης έκτασης οικοπεδοποιήθηκε και οικοδομήθηκε. Επί δημαρχίας Κυριάκου Ντηνιακού, έγινε η απόκτηση του Πύργου και του νεοκλασικού, καθώς και η αποκατάσταση και η λειτουργική αξιοποίηση των ιστορικών κτιρίων. Το 1985 αποκτήθηκε από τον Δήμο Χαϊδαρίου.

Σχέδιο της δημοτικής αρχής πλέον είναι να αξιοποιηθεί ως ένας σημαντικός πολιτιστικός πόλος έλξης για το Χαϊδάρι.

«Στόχος μου» έχει δηλώσει ο δήμαρχος Χαϊδαρίου κ. Ντηνιακός, «είναι να γίνει ανάπλαση, ώστε να είναι ένας χώρος επισκέψιμος για τους φιλότεχνους και όχι μόνο. Ένας χώρος ελκυστικός τόσο για τις εξαιρετικές τοιχογραφίες του Γύζη, όσο και για τον περιβάλλοντα χώρο, για το συνολικό αρχιτεκτονικό και ιστορικό του ενδιαφέρον. Να αποτελεί πόλο έλξης για τους κατοίκους όλης της Αττικής και με την ολοκλήρωση του έργου να διευρυνθούν οι επιλογές πολιτισμού στη Δυτική Αθήνα, για την ενίσχυση και αναβάθμιση του τουριστικού και πολιτιστικού προϊόντος της πρωτεύουσας».

.