Φιδονήσι, Ουκρανία, Ρωσία, πόλεμος

Φιδονήσι: Η Αρχαία ιστορία, ο τάφος του Αχιλλέα, τα πετρέλαια και οι Ουκρανοί στρατιώτες

Το Φιδονήσι ή Οφιούσα, γνωστό και ως Λευκή (Ουκρανικά : Острів Зміїний) είναι ένα πετρώδες νησί του Εύξεινου πόντου που ανήκει στην Ουκρανία στα σύνορα της χώρας με την Ρουμανία και πολύ κοντά στο Δέλτα του Δούναβη (35 χιλιόμετρα από την ακτή, ανατολικά από τις εκβολές του ποταμού Δούναβη). Η πλησιέστερη πόλη είναι στην ακτή της Ρουμανίας ο Σουλινάς σε απόσταση 45 χιλιομέτρων. Η πλησιέστερη πόλη της Ουκρανίας είναι η Βύλκοβε σε απόσταση 50 χλμ χιλιομέτρων. Με το προεδρικό διάταγμα της 9ης Δεκεμβρίου 1998, το νησί και τα παράκτια ύδατα κηρύχθηκε προστατευόμενη περιοχή. Η συνολική προστατευόμενη περιοχή καλύπτει 232 εκτάρια.

Το Φιδονήσι έχει περίπου 100 κατοίκους, ως επί το πλείστον συνοριοφύλακες στρατιωτικοί με τις οικογένειές τους και τεχνικό προσωπικό. Από το 2003 με πρωτοβουλία του Εθνικού πανεπιστημίου της Οδησσού δημιουργήθηκε θαλάσσιος ερευνητικός σταθμός στον οποίο επιστήμονες και φοιτητές από το πανεπιστήμιο κάθε χρόνο διεξάγουν έρευνες για την τοπική πανίδα, τη χλωρίδα, τη γεωλογία, μετεωρολογία, ατμοσφαιρική χημεία, Υδροβιολογία, κλπ.

Το νησί είναι σήμερα αποστρατιωτικοποιημένο και με ταχείς ρυθμούς ανάπτυξης. Σύμφωνα με συνθήκη μεταξύ της Ρουμανίας και της Ουκρανίας το 1997, οι ουκρανικές αρχές απέσυραν μια μεραρχία, κατεδάφισαν το στρατιωτικό ραντάρ και δημιούργησαν νέες υποδομές για εγκατάσταση πολιτών. Οι διεθνείς σχέσεις Ρουμανίας και Ουκρανίας κλονίστηκαν όταν η Ρουμανία ισχυρίστηκε ότι το νησί δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα βράχο στη θάλασσα. Τον Φεβρουάριο του 2007 η Ουκρανική πλευρά ενέκρινε τη δημιουργία αγροτικού οικισμού ως μέρος της πόλης Βύλκοβε που βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση, ωστόσο το νησί κατοικείται από παλαιότερα. Το νησί ήταν επίκεντρο συνοριακής διαφοράς μεταξύ Ρουμανίας και Ουκρανίας, τα εδαφικά όρια της υφαλοκρηπίδας γύρω από το Φιδονήσι οριοθετήθηκαν από το Διεθνές Δικαστήριο το 2009.

Στο Φιδονήσι υπάρχει ένα ελικοδρόμιο που κατασκευάστηκε το 2002, προβλήτα για πλοία με βύθισμα έως 8 μέτρων ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η κατασκευή λιμένα. Η ηλεκτρική ενέργεια παρέχεται από σταθμό ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιεί ηλιακή ενέργεια και ντίζελ για την παραγωγή ρεύματος. Στο Φιδονήσι υπάρχουν ακόμα ένας ερευνητικός σταθμός, ταχυδρομείο, τράπεζα (υποκατάστημα της Ουκρανικής τράπεζας "Aval"), σταθμός πρώτων βοηθειών, πάροχος δορυφορικής τηλεόρασης, τηλεφωνικό δίκτυο, και σύνδεση στο ίντερνετ. Τα περισσότερα κτίρια του οικισμού βρίσκονται είτε στο κέντρο του νησιού ή στην περιοχή της προβλήτας.

Ιστορία

Το νησί πήρε το όνομά του από τους αρχαίους Έλληνες που το ονόμαζαν "Λευκή", παρομοίως αργότερα ονομάστηκε, από τους Ρωμαίους, "Άλμπα", πιθανώς λόγω των σχηματισμών λευκού μαρμάρου που υπάρχουν στο νησί. Αργότερα ονομάστηκε "Νησί του Αχιλλέα" και κτίστηκε ιερό του ήρωα. Στο νησί βρέθηκαν ερείπια ναού του θεού Απόλλωνα ενώ υπάρχουν και βυθισμένα ερείπια κτιρίων.

 

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία τα σώματα του Αχιλλέα και του Πάτροκλου έφερε στο νησί η Θέτιδα μετά τον θάνατο τους στον Τρωικό πόλεμο. Το νησί αναφέρεται από πολλούς αρχαίους συγγραφείς όπως ο Οβίδιος, ο Πτολεμαίος και ο Στράβων και έχουν βρεθεί πολλές αρχαίες επιγραφές .

Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αποκαλούνταν από τους Έλληνες Φιδονήσι όπου επικράτησε έως σήμερα. Το νησί έδωσε το όνομά του στη ναυμαχία μεταξύ του Οθωμανικού και Ρωσικού στόλου το 1788, κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πόλεμου του 1787-1792 .

Το 1829, μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828-1829 , το νησί έγινε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας μέχρι το 1856. Το 1877, μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέλαβε το νησί και το έδωσε μαζί με τη Βόρεια Δοβρουτσά στη Ρουμανία, ως αποζημίωση για τη ρωσική προσάρτηση της νότιας Βεσσαραβίας.

Μέχρι το 1948 το φιδονήσι θεωρούνταν μέρος της ρουμανικής παράκτιας πόλης Σουλιμά. Το 1948 οι Σοβιετικοί ανάγκασαν την ρουμανική πλευρά (κατεχόμενη από τα σοβιετικά στρατεύματα) να αποδεχθεί τη «μεταφορά» του φιδονησίου στη Σοβιετική Ένωση, καθώς και να δεχθεί να μετακινήσει τα ρουμανικά σύνορα στο Δέλτα του Δούναβη προς τα δυτικά, προς όφελος της ΕΣΣΔ. Η Ρουμανία αμφισβήτησε έντονα την εγκυρότητα αυτής της «συνθήκης», δεδομένου ότι δεν επικυρώθηκε ποτέ από καμία από τις δύο χώρες και θεωρεί το φιδονήσι ρουμανικό έδαφος.

Την ίδια χρονιά, το 1948, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, η Σοβιετική ένωση έχτισε στο νησί ραντάρ. Σε συνθήκη μεταξύ Ρουμανίας και ΕΣΣΔ που υπογράφηκε στο Βουκουρέστι στις 27 Φεβρουαρίου 1961 αναγνωρίστηκε η κατοχή του Φιδονησίου από την ΕΣΣΔ.

Μεταξύ 1967 και 1987, η ΕΣΣΔ και η ρουμανική πλευρά ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Η ρουμανική πλευρά αρνήθηκε να δεχθεί την Σοβιετική προσφορά για ορισμό υφαλοκρηπίδας από 4000 έως 6000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γύρω από το νησί. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 το φιδονήσι πέρασε στην επικράτεια της Ουκρανίας. Η Ρουμανική πλευρά διεκδίκησε εκ νέου το νησί. Σύμφωνα με τη ρουμανική πλευρά, στις συνθήκες ειρήνης του 1918 και 1920 (μετά τον Πρώτο παγκόσμιο πόλεμο), το νησί θεωρήθηκε μέρος της Ρουμανίας, και δεν αναφέρθηκε στην συνθήκη του 1947 που ανακαθόρισε τα σύνορα μεταξύ της Ρουμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης .

Το 1997, η Ρουμανία και η Ουκρανία υπέγραψαν μια συνθήκη με την οποία και τα δύο κράτη επιβεβαιώνουν ότι τα υφιστάμενα μεταξύ τους σύνορα είναι απαραβίαστα και, ως εκ τούτου, θα πρέπει να απέχουν, τώρα και στο μέλλον, από οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια κατά των συνόρων, καθώς και από οποιαδήποτε άλλη απαίτηση, ή πράξη, την κατάσχεση και σφετερισμό μέρους ή του συνόλου του εδάφους του συμβαλλόμενου μέρους. Ωστόσο, οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι η κάθε πλευρά μπορεί να πάει στο Διεθνές Δικαστήριο για να διεκδικήσει οριστική απόφαση.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 2004, η ρουμανική πλευρά έφερε την υπόθεση κατά της Ουκρανίας στο Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ICJ), η υπόθεση αφορούσε τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο κρατών στη Μαύρη Θάλασσα. Στις 3 Φεβρουαρίου 2009, το Διεθνές Δικαστήριο εξέδωσε την απόφασή του (Θαλάσσια Οριοθέτηση στην περίπτωση της Μαύρης Θάλασσας) και οριοθέτησε οριστικά τα θαλάσσια σύνορα των δύο χωρών.

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, την πρώτη ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, δύο ρωσικά πολεμικά πλοία, το Vasily Bykov και το Moskva, βομβάρδισαν το Φιδονήσι. Αργότερα την ίδια μέρα, μετά από δεύτερη επίθεση, στο νησί έγινε εισβολή και κατελήφθη από τις ρωσικές δυνάμεις. Δεκατρείς Ουκρανοί συνοριοφύλακες, που αντιπροσωπεύουν το σύνολο της ουκρανικής στρατιωτικής παρουσίας στο νησί, φέρεται να αιχμαλωτίστηκαν κατά τη διάρκεια της μάχης. Σύμφωνα με ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας οι αιχμάλωτοι πολέμου οδηγήθηκαν στη Σεβαστούπολη.