Πράσινοι περίπατοι στα δυτικά: Κι όμως η φύση είναι κοντά μας…

Η Αθήνα, και φυσικά δεν εξαιρείται η δυτική της πλευρά, στερείται πρασίνου. Ζούμε σε τσιμεντένια κλουβιά, σε μία πόλη που σπανίζουν τα δέντρα και κατά συνέπεια ο καθαρός αέρας. Πόσοι από εσάς ξέρουν ότι εδώ στα δυτικά, κοντά στο σπίτι μας, υπάρχουν πράσινες «οάσεις», όπου μπορείτε να αποδράσετε, να περπατήσετε, να κάνετε ποδήλατο, τζόκινγκ, να αθληθείτε, να κάνετε πικ νικ, να έρθετε σε επαφή με τη φύση και φυσικά να αναπνεύσετε καθαρό αέρα;

Καταγράψαμε τους χώρους αυτούς και σας τους παρουσιάζουμε.

Καλό περίπατο!

Άλσος Περιστερίου: ένας μοναδικός πνεύμονας πρασίνου και όχι μόνο

Το Άλσος Περιστερίου άνοιξε τις πύλες του το 2012 μετά από μια μακρόχρονη προσπάθεια ανάπλασής του και το αποτέλεσμα ήταν μοναδικό. Μέσα σε μια πυκνοκατοικημένη αστική περιοχή, αναβαθμίζεται η ποιότητα ζωής των κατοίκων. Είναι ένα μοναδικό hot spot της πόλης μας. Γεμάτο ζωή, προσελκύει ανθρώπους απ’ όλη την Αθήνα. Σημείο συνάντησης για τη νεολαία και όχι μόνο. Με τη συστηματική φροντίδα των υπεύθυνων στο χώρο, το Άλσος έχει καταστεί ένας πολυχώρος, που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες και περιλαμβάνει ποικιλομορφία δραστηριοτήτων. Σίγουρα και εσύ θα το έχεις επισκεφτεί, είτε σε κάποια συναυλία το καλοκαίρι ή κάποια θεατρική παράσταση. Είτε για τρέξιμο και άθληση, ή απλά για να ξεφύγεις από τους πιεστικούς ρυθμούς της καθημερινότητας και να χαλαρώσεις κάτω από τους επιβλητικούς ευκαλύπτους.

Μια σύντομη Ιστορία

Στην ευρύτερη περιοχή από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μέχρι και το 1959, βρισκόντουσαν και λειτουργούσαν τα λεγόμενα καρβουνάδικα, τα οποία ήταν μεγάλα ορυχεία λιγνίτη και απασχολούνταν εκεί οι πρώτοι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Μετά από πολλές ταραχές και συγκρούσεις που διεξήχθησαν με την αστυνομία, οριστικοποιείται το τέλος των λιγνιτωρυχείων στο Περιστέρι. Με Προεδρικό Διάταγμα του 1981, 120 στρέμματα χαρακτηρίζονται ως κοινόχρηστο πράσινο. Από τότε, ξεκίνησε πολύκροτη προσπάθεια διάσωσης του πρασίνου, με το πανηγυρικό άνοιγμα του Άλσους Περιστερίου στις 8 Μαΐου 2012, συνολικής έκτασης 60 στρεμμάτων (στα 28 στρέμματα έγινε ανάπλαση της βλάστησης που υπήρχε ήδη στην περιοχή). Μέσα σε αυτήν την προσπάθεια φυτευτήκαν γύρω στα 800 δέντρα υψηλής βλάστησης και χιλιάδες αρωματικά φυτά και θάμνοι.

Με μια πρώτη ματιά

Με το που περάσεις την είσοδο του Άλσους, το μάτι σου θα πέσει πάνω στις περήφανες αιωνόβιες ελιές του οι οποίες έχουν διάρκεια ζωής πολλών εκατοντάδων χρόνων. Αμέσως μετά σίγουρα θα παρατηρήσεις το καλαίσθητο άγαλμα, που απεικονίζει την αρπαγή της Ευρώπης του γλύπτη Ι. Μπάρα. Ένα πραγματικά όμορφο κομψοτέχνημα που σε παραπέμπει στην αρχαία Ελληνική Μυθολογία. Παραπέρα βρίσκεται και το κεντρικό αμφιθέατρο, όπου και φιλοξενούνται τα περισσότερα καλλιτεχνικά δρώμενα του καλοκαιριού. Παρόλα αυτά δεν είναι το μόνο, γιατί σε κοντινή απόσταση, υπάρχει και ένα δεύτερο πιο μικρό αμφιθέατρο, στο οποίο πραγματοποιούνται παραστάσεις κουκλοθέατρου και θεάτρου σκιών.

Εδώ, μπορείς να βρεις ειδικά διαμορφωμένους δρόμους τρεξίματος που αν τους ακολουθήσεις, θα σε περάσουν απ’ όλα τα ενδιαφέροντα μέρη μέσα στο πάρκο. Θα καταλάβεις από πρώτο χέρι την ομορφιά του χώρου, περνώντας κάτω από τη σκιά των ιτιών και των ευκαλύπτων, προσπερνώντας τα διάφορα είδη φυτών που τώρα την άνοιξη έχουν ανθίσει. Μέσα σε όλα αυτά υπάρχει και το ζωηρό κελάηδισμα των πουλιών, το οποίο δίνει την ξεχωριστή πινελιά του σε όλο το σκηνικό. Εμπειρία αξέχαστη που κάθε Περιστεριώτης πρέπει να ζήσει. Παρόλα αυτά μέσα στο Άλσος λειτουργεί και γυμναστήριο ευρωπαϊκών προδιαγραφών με πολλά μηχανήματα γυμναστικής που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο κάθε επισκέπτης δωρεάν.

Βέβαια και για όσους δεν είναι fun της γυμναστικής, το Άλσος προσφέρει και σε αυτούς επιλογές. Οποιοσδήποτε θέλει, μπορεί να δανειστεί ένα βιβλίο από τη βιβλιοθήκη που λειτουργεί εκεί και να καθίσει να το απολαύσει στο πολύ όμορφο καφέ που βρίσκεται στο πάρκο ή σε ένα από τα πολλά ξέφωτα με παγκάκια τα οποία υπάρχουν.

Ένας πολύ σημαντικός χώρος είναι το πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής, που απευθύνεται κυρίως σε παιδιά. Εκεί οι μικροί μας φίλοι, μπορούν να κάνουν ποδήλατο με ασφάλεια και παράλληλα να μαθαίνουν τη σήμανση του ΚΟΚ. Παράλληλα μπορούν να έχουν ευχάριστες στιγμές σε μια από τις παιδικές χαρές που υπάρχουν στον χώρο. Μεγάλη καινοτομία είναι ότι στο πάρκο οι παιδικές χαρές χωρίζονται ανάλογα με τις ηλικίες των παιδιών.

Πάρκο Τρίτση

Απέχει λίγα χιλιόμετρα από τον Δήμο της Αθήνας, είναι πολύ κοντά στο Περιστέρι, την Πετρούπολη και συνορεύει με τους δήμους Ιλίου, Αγίων Αναργύρων- Καματερού. Ο επισκέπτης ερχόμενος από τον Πειραιά ή τα Βόρεια Προάστια, παίρνοντας τον Κηφισό, βγαίνει στην έξοδο των Αγίων Αναργύρων και μετά από 2 χιλιόμετρα βρίσκεται στο πάρκο. Η έκτασή του είναι γύρω στα 1100 στρέμματα και θα μπορούσε να είναι το μητροπολιτικό πάρκο της Αθήνας. Περιέχει 6 λίμνες, 200 στρέμματα με φιστικιές, 200 στρέμματα με αμπέλια, γύρω στο 1500 ελαιόδεντρα, πάνω από 3000 μουριές και στον ίδιο χώρο δραστηριοποιείται και η ελληνική ορνιθολογική εταιρία, μιας και το πάρκο φιλοξενεί τουλάχιστον 150-180 είδη πτηνών.

Το κτήμα της Επταλόφου και η ιστορία του

Αν πάμε πολύ πίσω στο χρόνο, θα ακολουθήσουμε την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική πορεία του πάρκου. Κάπου στο 1848 η βασίλισσα Αμαλία, γοητευμένη από την τοποθεσία, το κλίμα και την εύφορη κοιλάδα του ποταμού Κηφισού απέκτησε το πάρκο, για να δημιουργήσει ένα πρότυπο Κέντρο Γεωργίας και Κτηνοτροφίας. Η ίδια μάλιστα είχε την εποπτεία των έργων βελτίωσης και εκσυγχρονισμού, αλλά και των αγροτικών δραστηριοτήτων που πραγματοποιήθηκαν εκεί. Στο αγρόκτημα φυτεύτηκαν χιλιάδες οπωροφόρα δέντρα, αμπέλια, μουριές, φιστικιές, ελαιόδεντρα και σπάνιες ποικιλίες καλλωπιστικών φυτών προερχόμενα από το εξωτερικό, με την προσωπική εργασία μάλιστα των κηπουρών του Βασιλικού Κήπου Σμιτ και Μπαρώ. Καλλιέργησαν επίσης βαμβάκι, δημητριακά, πατάτες και πολλά άλλα. Εκτός από τα φυτά η Αμαλία έφερε και μία τεράστια ποικιλία ζώων, όπως πρόβατα, αραβικά άλογα, αγελάδες, μέχρι και καμηλοπαρδάλεις.

Το 1857, με εντολή της Αμαλίας, στους 6 φυσικούς λόφους που ήδη περιείχε το αγρόκτημα, προστέθηκε και ένας 7ος τεχνητός, με αποτέλεσμα η ίδια η βασίλισσα να ονομάσει το κτήμα «Επτάλοφος», όπως ονομάζεται αλλιώς και η Κωνσταντινούπολη. (Αξιοσημείωτο είναι ότι η Αμαλία είχε δώσει στους λόφους τα ονόματα Αργοναυτών: Ιάσων, Πολυδεύκης, Κάστωρ, Θησέας, Ηρακλής, Ορφεύς, Πηλεύς).

Μέσα στο κτήμα υπάρχουν οι βασιλικοί στάβλοι, το παραδοσιακό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και φυσικά ο "πύργος βασιλίσσης". Είναι η βασιλική έπαυλη, ένα κτίσμα γοτθικού ρυθμού, απομίμηση του πύργου Hohen Schwangau, όπου γεννήθηκε ο Όθωνας.

Μετά την έξωση της βασιλικής οικογένειας, το κτήμα κηρύχτηκε δημόσια περιουσία και η διαχείρισή του ανατέθηκε στο Υπουργείο Οικονομικών που το παρέδωσε στη συνέχεια στο νέο βασιλέα Γεώργιο. Το 1863 το κτήμα αποδόθηκε και πάλι δια πληρεξουσίου στον Όθωνα.

Στον βορειοδυτικό λόφο του πάρκου υπάρχει ο ναός του Απoστόλου Παύλου, που χτίστηκε το 1960, από ομάδα αρχιτεκτόνων με επικεφαλής τον Δημήτρη Πικιώνη και τον Θανάση Κουτσογιάννη. Το όνομά του το οφείλει στον τότε βασιλιά Παύλο και στο εσωτερικό του υπάρχουν καταπληκτικές αγιογραφίες του Φώτη Κόντογλου.

Διομήδειος Βοτανικός Κήπος -Ο επίγειος παράδεισος των δυτικών

Περιλαμβάνει μία έκταση 1.860 στρεμμάτων, -ο μεγαλύτερος βοτανικός κήπος της Νοτιοανατολικής Μεσογείου- πλημμυρισμένη από 4.000 είδη φυτών, που προέρχονται όχι μόνο από όλες τις περιοχές της Ελλάδας αλλά και από κάθε μήκος και πλάτος της γης. Είναι ο μοναδικός στον κόσμο που συνδυάζει το καλλιεργημένο κομμάτι από φυτά και δέντρα με το φυσικό κομμάτι, στο οποίο φύονται δέντρα και φυτά της ελληνικής φύσης.

Βρίσκεται στις βόρειες πλαγιές του Όρους Αιγάλεω, στο τέλος της Ιεράς Οδού, στο ύψος που αυτή συμβάλλει με Εθνική Οδό Αθηνών –Κορίνθου- Πατρών (πρώην Καβάλας) είναι η κεντρική είσοδος του Βοτανικού Κήπου (Ιερά Οδός 403). Ο Κήπος εκτείνεται λίγο μετά από το Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο, μέχρι τη Μονή Δαφνίου και τα τουριστικά περίπτερα του Δήμου Χαϊδαρίου (πρώην ΕΟΤ). Διακόπτεται από τον δρόμο Σχιστού - Κορυδαλλού ο οποίος τον χωρίζει σε ένα μικρότερο, το ανατολικό τμήμα, και σε ένα πολύ μεγαλύτερο, το δυτικό. Η καλλιεργημένη και επισκέψιμη περιοχή του Κήπου βρίσκεται στο δυτικό τμήμα.

Ιστορία

Η δημιουργία του κήπου ξεκίνησε τη δεκαετία του '50, όταν ο Αλέξανδρος Ν. Διομήδης (1875-1950) κληροδότησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με σκοπό τη δημιουργία ενός βοτανικού κήπου, με τη βοήθεια του Υπουργείου Γεωργίας και υπό την εποπτεία του καθηγητή Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Μητράκου. Οι εργασίες δημιουργίας και οργάνωσής του, έγιναν με βάση τα σχέδια της καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Κήπων και Τοπίου του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Herta Hammerbacher. Ο χώρος παραδόθηκε στο κοινό το 1975. Βέβαια στη διάρκεια των ετών έχει αλλάξει λίγο η εικόνα του, μιας και έχουν δημιουργηθεί νέα τμήματα και διαδρομές.

Τα καλλιεργημένα τμήματα χωρίζονται σε ενότητες, θεματολογικές και γεωγραφικές. Υπάρχει Τμήμα Ιστορικών φυτών, με είδη που αναφέρονται από την Ελληνική Μυθολογία ως την Παλαιά Διαθήκη! Για παράδειγμα ο Κισσός (Hedera helix), αφιερωμένος στον θεό Διόνυσο, η Δάφνη (Laurus nobilis), αφιερωμένη στον Απόλλωνα, το Κώνειο (Conium maculatum) που ήπιε ο Σωκράτης, ελιά με ίδιο DNA με την ελιά του Πλάτωνα και πολλά άλλα.

Το πιο όμορφο μέρος του κήπου είναι ο Ανθώνας, μία πανδαισία χρωμάτων, σχημάτων και αρωμάτων. Τα φυτά εδώ, τοποθετημένα σε 15 μεγάλα παρτέρια, αλλάζουν ανάλογα με τις εποχές του χρόνου. Παιωνίες, ίριδες, τριανταφυλλιές (δεκάδες αρωματικές ποικιλίες), νούφαρα στις λίμνες που βρίσκονται σε διαφορετικά επίπεδα και δεκάδες άλλα.

Επόμενο το τμήμα με τα φαρμακευτικά φυτά. Χαρακτηριστικά αναφέρω: δίκταμος της Κρήτης (Origanum dictamnus), μανδραγόρας (Mandragora autumnalis), βάλσαμο (Hypericum perforatum), δενδρολίβανο (Rosmarinus officinalis), βαλεριανή (Valeriana officinalis), αψιθιά (Artemisia absinthium), αλόη (Aloe vera).

Υπάρχει το Τμήμα με το οικονομικά φυτά δηλαδή εκείνα που είναι χρήσιμα για τους εδώδιμους καρπούς τους, για την ξυλεία τους, για τις ίνες τους οι οποίες χρησιμοποιούνται στην κλωστοϋφαντουργία και για τις χημικές ουσίες τους που χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς της βιομηχανίας (χρώματα, βερνίκια, κόμμεα, αρώματα κ.λπ.), όπως το φελλόδενδρο (Quercus suber), η καμφορά (Cinnamomum camphora),το βερνικόδενδρο (Rhus vernicifera) και το βαμβάκι.

Σημαντικό να αναφέρω ότι ο κήπος έχει και το Φυτώριο, όπου φιλοξενούνται ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα φυτά της ελληνικής χλωρίδας, καθώς και μια συλλογή από φυτά, τα οποία παραμένουν στο χώρο με σκοπό την προστασία τους. Το φυτώριο είναι ο κατεξοχήν χώρος φύτρωσης των σπερμάτων και καλλιέργειας μοσχευμάτων με σκοπό τον εμπλουτισμό των συλλογών του κήπου. Τα σπέρματα, είτε συλλέγονται από διάφορα σημεία της Ελλάδος, ή προέρχονται από ανταλλαγές σπερμάτων με περισσότερους από 300 Βοτανικούς Κήπους σε όλο τον κόσμο.

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Βοτανικού Κήπου, στους χώρους του ο επισκέπτης μπορεί να δει αλεπούδες, λαγούς, κουνάβια, πέρδικες, γκιώνηδες, κουκουβάγιες, χελώνες (μία από αυτές μάλιστα …δέχτηκε με χαρά να την φωτογραφίσω), βατράχους αλλά και αρκετά είδη ψαριών του γλυκού νερού, έντομα κ. ά. Αν ο επισκέπτης κουραστεί, υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι για πικ νικ, με ξύλινα παγκάκια, σαν αυτά των ειδυλλιακών ταινιών.

Ποικίλο όρος

Είναι μία οροσειρά με 460 μέτρα υψόμετρο, με σημαντική πανίδα και χλωρίδα που λίγοι από μας ξέρουν. Ποτέ δεν είναι αργά όμως να την ανακαλύψουμε, ιδιαίτερα όταν βρίσκεται λίγα μέτρα δίπλα μας. Στην περιοχή κυριαρχεί το πεύκο, έχουμε και διαφόρους μικρούς οικοτόπους. Έχουμε συστάδες πεύκων, που ξεπερνούν τα 150 χρόνια (αιωνόβια πεύκα) και σιγά σιγά το δάσος επεκτείνεται όλο και περισσότερο. Εκεί όμως που έχουν γίνει αναδασώσεις, χωρίς συστηματική μελέτη, είναι κρανίου τόπος. Γιατί ένα φυτό θέλει και τους συμβιωτικούς οργανισμούς που ζουν γύρω από αυτό ή μέσα στο χώμα.

Η περιοχή έχει επίσης αρχιαολογικό ενδιαφέρον. Το πιο σημαντικό σημείο είναι το Νυμφαίο, ένα μεγάλο σπήλαιο, με διαχρονική χρησιμότητα, πάνω από το νεκροταφείο του Σχιστού, το οποίο κατοικούταν από τη Μεσολιθική εποχή, 15.000 χρόνια π.Χ., μια από τις παλαιότερες κατοικήσεις στην Αττική και με συνεχή χρήση τουλάχιστον μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Η χρήση του ήταν κατεξοχήν για λατρευτικούς σκοπούς. Έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος. Επίσης υπήρχαν ιερά, όπως αυτό του Απόλλωνα και της Αφροδίτης στην περιοχή της Αφαίας και λίγο πιο κάτω από την Αφαία, βρίσκεται η λίμνη Κουμουνδούρου, ένας από τους πιο σημαντικούς υδροβιότοπους και πέρασμα πουλιών.

Στον ίδιο χώρο βρέθηκε οψιδιανός, ένα ορυκτό που υπάρχει στη Μήλο κυρίως ως ηφαιστιογενές πέτρωμα. Οι άνθρωποι που κατοικούσαν εκεί δεν ήταν «άνθρωποι των σπηλαίων», μιας και μιλάμε για 15.000 χρόνια πριν, αλλά συναλλασσόμενοι, που ταξίδευαν και αντάλλασσαν αντικείμενα. Επίσης έχουν βρεθεί και υπολείμματα των τροφών τους. Έτσι μπορείς να ανακαλύψεις τι βλάστηση υπήρχε τότε. Η ξηρά τότε έφθανε μέχρι την Αίγινα και υπήρχε μια κοιλάδα με ημιτροπική βλάστηση, όπου οι άνθρωποι κυρίως κυνηγούσαν. Επίσης έχουν βρεθεί και απολιθώματα λιμναίων οστράκων και γι’ αυτό είχε βρεθεί και λιγνίτης. Ο λιγνίτης στην περιοχή του Άλσους Περιστερίου είναι αποτέλεσμα μίας λιμναίας φάσης. Το ίδιο και η «κοιλάδα» του Δαφνίου, εκεί υπήρχε μία μεγάλη λίμνη που άρχιζε από το πάνω μέρος του Καματερού και έφτανε μέχρι το Δαφνί και το Χαϊδάρι. Έχουν βρεθεί απολιθώματα κρητιδικής περιόδου, όταν ακόμα η περιοχή ήταν θάλασσα. Επίσης απολιθώματα της πλειστοκαινικής περιόδου, όταν ζούσαν μεγάλα θηλαστικά, αρκούδες, ιπποειδή ακόμα και ελέφαντες.

Υπάρχουν περίπου 820 είδη χλωρίδας στο Ποικίλο, θηλαστικά όπως σκαντζόχοιροι, αλεπούδες, αγριογούρουνα (που εγκαταστάθηκαν εδώ πρόσφατα από την Πάρνηθα), ερπετά, χελώνες (την «κρασπεδωτή» χελώνα), από φίδια οχιά, δενδρογαλιά, αγιόφιδο, σπιτόφιδο, σαύρες, πουλιά πάνω από 100 είδη, πεταλούδες 38 είδη και όλα τα υπόλοιπα όπως οι μέλισσες.

Υπάρχουν πολλές είσοδοι για το βουνό. Η μία είναι από Πετρούπολη και είναι η πιο προνομιούχος και μεγαλύτερη είσοδος, στο ύψος της Αγίας Τριάδας, μια άλλη από Καματερό -εννοώντας με αυτοκίνητο, γιατί με τα πόδια μπαίνεις από όπου θέλεις, από μονοπάτια. Στην Πετρούπολη ακόμη, αλλά μόνο με τα πόδια, μπορείς να μπεις και από το θέατρο Πέτρας, καθώς και από το νεκροταφείο της Πετρούπολης. Το Ίλιον μπαίνει από το λόφο του Προφήτη Ηλία, το Καματερό από το ρέμα Γιώργιζας, το Χαϊδάρι από την Αφαία και από το Δάσος Χαϊδαρίου. Στο Αιγάλεω μπορείς να μπεις από τον δρόμο που συνδέει την Ιερά Οδό με το Σχιστό Κορυδαλλού και από το σημείο που βρίσκεται το μνημείο του Πλουμίδη.