Της Ελισάβετ Σταματίου

Τρίτη ηλικία. Ίσως η μόνη ηλικιακή ομάδα που καθορίζεται από ένα νούμερο μπροστά και οριοθετείται από τις άλλες δύο. Τα όρια των ηλικιών, ειδικά στις μέρες μας, τώρα που επιστήμη και τεχνολογία συνεργάζονται, αναβαθμίζοντας βιολογία και αισθητική, είναι δυσδιάκριτα. Η τρίτη ηλικία τυπικά είναι ένα από τα 5 στάδια στον κύκλο της ανθρώπινης ζωής και αρχίζει από το 60ο ή κατ’ άλλους το 65ο έτος της ηλικίας. Κανείς δεν γερνά μέσα σε μια νύχτα. Μερικές φορές εμπλεκόμαστε στη διαδικασία της γήρανσης από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Η αντίληψη της γήρανσης σαν μια φυσιολογική συνεχής διαδικασία σε όλη τη ζωή είναι δύσκολο να συμβιβαστεί με την πλατιά εδραιωμένη εικασία ότι τα γηρατειά αρχίζουν απότομα με τη συνταξιοδότηση. Η έρευνα της αθανασίας διεξάγεται επί αιώνες. Ο μύθος λέει ότι ο Juan Ponce De Leon αναζήτησε την πηγή της νεότητας, ώσπου βρέθηκε στη Φλόριντα το Πάσχα του 1513 που κατά μεγάλη ειρωνεία αποτελεί σήμερα το θέρετρο των συνταξιούχων. Η Βίβλος στον Ψαλμό 90 αναφέρει ότι οι μέρες της ζωής μας είναι 3 εικοσαετίες και 10 αν και μπορούμε να πετύχουμε και τις 40 εικοσαετίες και αυτό το βλέπουμε να ισχύει μέχρι σήμερα. Όμως ο μέγιστος όρος ζωής δεν αναμένεται να αλλάξει σημαντικά, αν εξαιρέσουμε τη νόσο και το ατύχημα. Αναφορές αιωνοβιότητας είναι σπάνιες στους δυτικούς πολιτισμούς και δύσκολο να τεκμηριωθούν σε περιοχές που δεν έχουν ακριβείς μετρήσεις. Σύμφωνα με το κριτήρια του ΟΗΕ, όταν το ποσοστό του πληθυσμού μιας χώρας άνω των 65 ετών είναι μεγαλύτερο του 7%, η χώρα χαρακτηρίζεται γερασμένη. Η χώρα μας που γερνάει σήμερα με ποσοστό μεγαλύτερο του 17,1% θεωρείται χώρα γερασμένου πληθυσμού. Ταυτόχρονα ο πληθυσμός από 0 -14 ετών είναι 12,05% που σημαίνει ότι όχι μόνο γερνάμε σαν χώρα αλλά σταδιακά μειώνεται και ο πληθυσμός. Λέγεται συχνά ότι το επίπεδο και η παιδεία ενός κράτους κρίνεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν και περιθάλπουν την τρίτη ηλικία. Ευτυχώς στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες αναβάθμισης της ποιότητας ζωής της τρίτης ηλικίας. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώθηκε μετά από την επαφή μου με τους υπεύθυνους του δήμου Περιστερίου για τα άτομα της τρίτης ηλικίας της περιοχής μας. Η αντιμετώπιση και οι απαντήσεις που δέχτηκα, σε συνδυασμό με το κλίμα που επικρατούσε στα ΚΕΦΙ (Κέντρα Φιλίας, πρώην ΚΑΠΗ) του Λόφου Αξιωματικών που επισκέφτηκα, όχι μόνο με ενθουσίασαν αλλά και με καθησύχασαν πως στα γηρατειά μου θα έχω αρκετές διεξόδους ψυχαγωγίας, επικοινωνίας αλλά και επιμόρφωσης.

Η Αναστασία Τριανταφυλλοπούλου, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Κοινωνικής Πολιτικής, Παιδείας, Πολιτισμού και Νέας Γενιάς, άρτια κατατοπισμένη και ευαισθητοποιημένη στο θέμα της τρίτης ηλικίας, ο Γιάννης Παπαδόπουλος, Προϊστάμενος Τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής και Ισότητας, ο Δημήτρης Τσέλιος, Κοινωνικός Λειτουργός-Υπεύθυνος Έργου Κοινότητας, Υπεύθυνος και Επόπτης σε έργο ΟΧΕ, η Φρόσω Παπαδάκη, Επισκέπτρια Υγείας και η Αθανασία Μουλά, Οικογενειακή βοηθός αποτέλεσαν τον πυρήνα μιας συζήτησης που διεξάχθηκε σε ένα κλίμα ζεστασιάς, αγάπης και διάθεσης για προσφορά. Με υποδέχτηκαν στα ΚΕΦΙ του Λόφου Αξιωματικών, με τη διάθεση οικοδεσπότη και με ξενάγησαν δείχνοντάς μου με αγάπη και έννοια κάθε γωνιά που αποτελούσε κομμάτι όχι μόνο του συγκεκριμένου οικοδομήματος, αλλά ενός ολόκληρου έργου που είχαν υπό την εποπτεία τους. Με χαρά διαπίστωσα ότι ο δήμος απαρτίζεται από άτομα όχι μόνο με επιστημονική κατάρτιση, γνώση και εμπειρία, αλλά και με διάθεση για ανθρώπινη επικοινωνία και ουσιαστική προσφορά στον συνάνθρωπο.

Όπως με πληροφόρησαν, στο Περιστέρι υπάρχουν 9 κτίρια ΚΕΦΙ «Κέντρα Φιλίας» (πρώην ΚΑΠΗ) από τα οποία όμως τώρα λειτουργούν τα 7. Πρέπει να έχουν έκταση πάνω από 120 τετραγωνικά μέτρα και τα κτίρια και οι υποδομές απαιτούν συνεχή συντήρηση και βελτίωση. Εξάλλου, ιδίοις όμμασι διαπίστωσα πόσο προσεγμένος, καθαρός και καλαίσθητος ήταν ο χώρος, κάτι που σημαίνει πως αποτέλεσε αντικείμενο εργασίας και φροντίδας. Σε ολόκληρο το Περιστέρι αριθμούνται 5000 μέλη από 60 έως 100 ετών. Η μόνη προϋπόθεση για να γίνει κάποιος μέλος είναι να είναι κάτοικος Περιστερίου και ανάλογα με την περιοχή όπου διαμένεις, κατατάσσεται στο πλησιέστερο ΚΕΦΙ. Δεν με εξέπληξε πως τα πιο δραστήρια μέλη είναι γυναίκες και μάλιστα ζωογόνος δύναμη είναι οι εθελοντές- μέλη που διδάσκουν εικαστικά, ζωγραφική, αγιογραφία και οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης. Κάθε παροχή των ΚΕΦΙ είναι δωρεάν, καθώς και τα κεράσματα του εντευκτηρίου που συνοδεύουν την ανθρώπινη επαφή και επικοινωνία με καφέ και γλυκές ή αλμυρές γεύσεις. Τα χαρτιά και το τάβλι απαγορεύονται, γιατί δεν θέλουν να μετατραπούν οι συγκεκριμένοι χώροι ψυχαγωγίας σε ένα απλό καφενείο.

Πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι εκδηλώσεις των ΚΕΦΙ μπορούν να χωριστούν σε προ-covid και μετά- covid εποχή. Παλιότερα οι γιορτές, οι συναθροίσεις, οι εκδρομές και η παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων αποτελούσαν αναπόσπαστα τμήματα του μηνιαίου προγράμματος. Δυστυχώς, διακόπηκαν απότομα και τώρα επιχειρείται η σταδιακή επανενεργοποίησή τους. Έχει αρχίσει επαναλειτουργία των χώρων των εντευκτηρίων με ραντεβού μόνο για εμβολιασμένους. Έτσι, αρχίζει σταδιακά η αποκατάσταση της επικοινωνίας και της δράσης των δομών της τρίτης ηλικίας. Αξιοσημείωτο είναι να αναφερθεί πως το κτίριο των ΚΕΦΙ του Λόφου Αξιωματικών έχει εργαστήρια για όλες τις ηλικίες, τα οποία λειτουργούν κανονικά και τώρα. Άλλα προγράμματα του δήμου που θα τεθούν σε άμεση λειτουργία είναι προγράμματα ΕΣΠΑ που αφορούν ευάλωτες ομάδες και προσφέρουν παροχές όπως κινησιοθεραπεία και εργοθεραπεία.

Επίσης ενεργοποιείται ο τομέας προληπτικής ιατρικής από τα ΚΕΠ Υγείας στο πλαίσιο δικτύου υγιών πόλεων και πιθανότατα επίκειται η επαναλειτουργία του συμβουλευτικού σταθμού άνοιας. Μια ακόμη δράση του δήμου είναι το «Ξεκινάμε μαζί!», με σύνθημα τα ρήματα δικτυώνομαι- προλαμβάνω- εντάσσομαι και έχει ως στόχο του να καλύψει ανάγκες ευάλωτων ομάδων, αλλά και γενικότερα νέων ζευγαριών, παιδιών, εφήβων, γονέων, εκπαιδευτικών, παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες.

Μια άλλη σημαντική συνεισφορά του δήμου είναι η Βοήθεια στο σπίτι, που βρίσκεται σε λειτουργία και αυτή την περίοδο, προσφέρονται τις υπηρεσίες της σε άτομα που το έχουν άμεση ανάγκη και κάποια από τα οποία αδυνατούν να μετακινηθούν.

Κάτι που συζητήθηκε στην επίσκεψη μου στα ΚΕΦΙ ήταν το θέμα της προκατάληψης με την οποία κάποιοι τα αντιμετωπίζουν. Δυστυχώς, υπάρχουν εκείνοι που τα βλέπουν ως χώρους απόσυρσης και θεωρούν ότι ταυτίζονται με την παραίτηση και την απομάκρυνση από την οικογένεια και την ενεργό δράση. Κάτι τέτοιο σίγουρα δεν ισχύει, καθώς τα μέλη των ΚΕΦΙ είναι άτομα ιδιαίτερα δραστήρια, είναι γιαγιάδες που φροντίζουν εγγόνια, είναι γυναίκες με ταλέντα και όρεξη για ζωή και άντρες που διαθέτουν ακόμη δύναμη και ζωντάνια την οποία μοιράζονται με συνομηλίκους τους στους οικείους και φιλόξενους χώρους των ΚΕΦΙ. Αποτελούν μια απόδειξη της ευδόκιμης γήρανσης, που συνταυτίζεται με μια ιδανική συνθήκη που ονομάζουμε απλά ως καλά γηρατειά. Ο όρος ευδόκιμη γήρανση χρησιμοποιείται διαχρονικά σε συγγράμματα γεροντολογίας, περιγράφοντας το γήρας σε όλο το φάσμα της αναπτυξιακής διαδικασίας και νοηματοδοτώντας έννοιες όπως τη μακροβιότητα, την εξάλειψη αναπηρίας, την υπεροχή, την ανάπτυξη και την ενσυνείδητη δέσμευση με τη ζωή. Ο δήμος Περιστερίου, έχοντας ως όραμα την ευδόκιμη γήρανση ή αλλιώς ενεργό ή παραγωγική γήρανση, σέβεται τους ηλικιωμένους και αντανακλά την άποψη ότι τα όψιμα χρόνια είναι μία περίοδος που ο άνθρωπος μπορεί να διατηρήσει τα αποθέματα της υγείας του και να συμβάλλει στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ενάντια στα ενδεχόμενα στερεότυπα που συνδέουν τα γήρας με την ευθραυστότητα και την εξάρτηση από τρίτους. Προσπαθεί να προασπίσει τα τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά κριτήρια που συνθέτουν το κάδρο μιας πετυχημένης γήρανσης: τις καλές φυσικές εφεδρείες του ατόμου, τη διατήρηση του λειτουργικού του επιπέδου και τη γνωσιακή του λειτουργία, καθώς και την πρόθεση για κοινωνική εμπλοκή και διατήρηση των προυπαρχόντων δεσμών με τα μικροκοινωνικά και μακροκοινωνικά συστήματα στα οποία εμπλέκεται. Γιατί τα ΚΕΦΙ δεν αποτελούν σύνδεσμο μόνο των ηλικιωμένων μεταξύ τους, αλλά και σύνδεσμο με τον κόσμο, την τέχνη, την ψυχαγωγία. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα, έχει παρατηρηθεί ότι όσο αυξάνονται τα επίπεδα της αντιλαμβανόμενης υγείας από τον ηλικιωμένο πληθυσμό, τόσο μεγαλύτερες είναι οι προοπτικές για ευδόκιμη γήρανση, η οποία επιτυγχάνεται με εστιασμένες πολιτικές, που αποσκοπούν στη διατήρηση του καλού επιπέδου υγείας των ηλικιωμένων και στην ενεργό κοινωνική συμμετοχή τους. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ κοινή διαπίστωση είναι ότι η γήρανση των πληθυσμών γίνεται με ταχεία εξέλιξη. Το γήρας του 21ου αιώνα κουβαλά ευκαιρίες και προκλήσεις και δημιουργεί την απαίτηση για επιστημονική και ολιστική προσέγγιση. Η δεκαετία που διανύουμε (2020-2030) έχει οριστεί από τον ΠΟΥ ως η δεκαετία της υγιούς γήρανσης, αποσκοπώντας στη συνεργασία κυβερνήσεων, κοινωνιών, πολιτών, διεθνών οργανισμών και επαγγελματιών για ποιότητα ζωής κατά το γήρας. Εξάλλου το ευδόκιμο γήρας θα μπορούσε να συνταυτιστεί με έναν νέο κύκλο ζωής, που διαθέτει πολύτιμη πείρα, αλλά και τη δυνατότητα να ανταποκριθεί σε νέες προκλήσεις.

Ενώ ακόμα βρίσκομαι στην παραγωγική ηλικία, δεν βλέπω καθόλου μακριά το γήρας που έρχεται και δεν το αντιμετωπίζω με φόβο, αλλά σαν το επόμενο βήμα που θα με οδηγήσει στην ολοκλήρωση (;). Αν ερχόταν ο Μεφιστοφελής, προτείνοντάς μου να ανταλλάξω τα 45 μου χρόνια με μια ανθηρή νεότητα των 20, πιθανότατα θα αρνιόμουν. Με τίποτα δεν χαραμίζω την πείρα μου, τις αναμνήσεις μου, τα λάθη και τα διδάγματα που μου έδωσε η ζωή, αλλά τα χρησιμοποιώ ως όπλο απέναντι στις νέες προκλήσεις που έρχονται και ελπίζω πως δεν θα σταματήσουν, ακόμη κι αν πατήσω τα εξήντα. Καλά «γηρατειά» σε όλους λοιπόν…

Οι δηλώσεις του Αντιδημάρχου κ.Τσαλίκη για το έργο του δήμου για την τρίτη ηλικία:

«Θεωρώ τιμητική τη θέση Αντιδημάρχου στον Τομέα του Πολιτισμού και τα Κέντρα Φιλίας (πρώην ΚΑΠΗ), διότι το έργο που γίνεται είναι πάρα πολύ σπουδαίο. Αποτελούν έναν πυρήνα δραστηριοποίησης, παρέας, αγάπης, δημιουργίας, έκφρασης και οράματος. Το έργο για την πόλη από τον δήμαρχό μας δεν σταματάει και στα Κέντρα Φιλίας συνεχίζεται κάνοντας άνοιγμα προς την κοινωνία, μέσω ενός σημαντικού προγράμματος που έχει τεθεί σε εφαρμογή με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σκοπεύουμε το 2022 άνοιγμα στον εθελοντισμό, ούτως ώστε όποιος επιθυμεί, να συμμετέχει στο έργο μας, που αποτελεί φάρο αγάπης για το Περιστέρι».

Στη φωτο:

-Από δεξιά η κ. Φρόσω Παπαδάκη, η κ.  Αθανασία Μουλά, η κ. Αναστασία Τριανταφυλλοπούλου, ο κ. Γιάννης Παπαδόπουλος και ο κ. Τσέλιος Δημήτρης.

Πληροφορίες από:

Ψυχογηριατρική Εταιρεία ΝΕΣΤΩΡ, Ευδόκιμη γήρανση.