Του Αλέξανδρου Λαλάκου
Ο Τάσος Λύτρας δεν είναι σπηλαιολόγος ή ορνιθολόγος ή παλαιοντολόγος. Το επάγγελμά του είναι δικηγόρος όμως αυτό δεν αναιρεί να είναι φυσιοδίφης και λάτρης του Ποικίλου όρους.
Αρκεί για μας τους κατοίκους της δυτικής πλευράς να στρέψουμε το κεφάλι μας δυτικά, όπου δεσπόζει μία οροσειρά με 460 μέτρα υψόμετρο, με σημαντική πανίδα και χλωρίδα που λίγοι από μας ξέρουν. Ποτέ δεν είναι αργά όμως να την ανακαλύψουμε,
ιδιαίτερα όταν βρίσκεται λίγα μέτρα δίπλα μας.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο Τάσος Λύτρας μας μιλά για το βουνό, μας βοηθά να το ανακαλύψουμε, να το εξερευνήσουμε, να το περιδιαβούμε νοερά.
·
Μπορείς να απαριθμήσεις ορισμένες από τις πληγές του Ποικίλου όρους;
Σίγουρα τα λατομεία είναι μία πληγή.
·
Τι ακριβώς τρέχει με τα λατομεία;
Τα λατομεία που παλαιότερα ήταν και νόμιμα, τα χρησιμοποιούσαν για να παίρνουν την πέτρα για οικοδομικές εργασίες στην Αττική. Οι παλιοί θα θυμούνται ακόμα το μεγαλύτερο λατομείο, του Μουσαμά. Τώρα χάσκουν ανοιχτές πληγές στο βουνό.
·
Και τι θα μπορούσε να γίνει;
Θα μπορούσαν να γίνουν εργασίες αποκατάστασης, να φυτευτούν και στη βάση τους να γίνουν αθλητικοί ή πολιτιστικοί χώροι.
·
Είδα πρόσφατα πρόβατα στο βουνό, χρησιμοποιείται ακόμα για βοσκή;
Το 1936, απ’ ό,τι θυμάμαι, το Ποικίλο αλλά και όλα τα βουνά της Αττικής με νόμο κρίνονται αναδασωτέα και προστατεύονται. Επίσης το 1960 απαγορεύεται και η βόσκηση στο βουνό.
·
Και από τότε παρουσιάζεται περισσότερη βλάστηση;
Κοιτάχτε, σίγουρα βοηθά το ότι σταμάτησε η βόσκηση, να αναπτυχθεί περισσότερο η βλάστηση. Και δεν ήταν μόνο οι βοσκοί που ευθύνονταν για την καταστροφή της βλάστησης, αλλά γενικότερα από τη στιγμή που σταμάτησαν οι ανθρώπινες δραστηριότητες- παρεμβάσεις στο βουνό η φύση αρχίζει και αναπτύσσεται.
·
Σχετικά με τις αναδασώσεις, με τις οποίες διάφοροι φορείς ήθελαν να επέμβουν στο βουνό, αυτό δεν ήταν για το καλό του βουνού;
Ήταν λάθος. Το βουνό μπορεί και ξέρει από μόνο του να αναπτυχθεί. Με ποια λογική ο κάθε φορέας ανέβαινε στο βουνό και φύτευε όποια δέντρα θεωρούσε ότι ήταν καλό; Εδώ θυμάμαι μια παλαιότερη πρόταση του ΑΣΔΑ (Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Δυτικής Αθήνας) να πλακοστρώσουν με μονοπάτια το βουνό! Έχεις δει πολλά βουνά με πλακοστρωμένα μονοπάτια;! Αλλά έπρεπε να απορροφηθούν κάποια χρηματοδοτικά προγράμματα (ΕΣΠΑ κλπ).
·
Άρα αφήνουμε το βουνό να «αναπνεύσει» και να αναπτυχθεί μόνο του;
Ναι, και πρέπει να ξέρεις ότι το κάνει πολύ καλά. Η φύση δεν είναι ανυπόμονη όπως εμείς, έχει διαφορετικούς χρόνους. Εγώ, απ’ το 2007 που επισκέπτομαι το βουνό ανελλιπώς, παρατηρώ ότι η φύση αναπτύσσεται σταθερά και μόνη της. Ίσως σε αυτή την κατάσταση να έχει να βρεθεί απ’ τον Μεσαίωνα, περίπου το 1400.
·
Μετά τι έγινε;
Τότε ήρθαν το πρώτα αρβανίτικα φύλα στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, οι Λιόσηδες και οι Σπαταίοι, οι οποίοι εξασκούσαν συστηματικά την κτηνοτροφία, με αποτέλεσμα να εκμεταλλευτούν τους πόρους του βουνού.
·
Ποιο δέντρο κυριαρχεί στο βουνό;
Κυριαρχεί το πεύκο, έχουμε και διαφόρους μικρούς οικοτόπους. Έχουμε συστάδες πεύκων, που ξεπερνούν τα 150 χρόνια (αιωνόβια πεύκα) και σιγά σιγά το δάσος επεκτείνεται όλο και περισσότερο. Εκεί όμως που έχουν γίνει αναδασώσεις, χωρίς συστηματική μελέτη, είναι κρανίου τόπος. Γιατί ένα φυτό θέλει και τους συμβιωτικούς οργανισμούς που ζουν γύρω από αυτό ή μέσα στο χώμα.
·
Μίλησέ μου για την βιοποικιλότητα.
Υπάρχουν περίπου 820 είδη χλωρίδας στο Ποικίλο, θηλαστικά όπως σκαντζόχοιροι, αλεπούδες, αγριογούρουνα (που εγκαταστάθηκαν εδώ πρόσφατα από την Πάρνηθα), ερπετά, χελώνες (την «κρασπεδωτή» χελώνα), από φίδια οχιά, δενδρογαλιά, αγιόφιδο, σπιτόφιδο, σαύρες, πουλιά πάνω από 100 είδη, πεταλούδες 38 είδη και όλα τα υπόλοιπα όπως οι μέλισσες.
·
Έχω δει και μελίσσια.
Ναι, υπάρχουν πράγματι μελίσσια, τα οποία επιτελούν ένα σημαντικό έργο, αυτό της επικονίασης.
·
Σχετικά με τα σπήλαια;
Στην αρχή κατέγραψα 45 σπήλαια στην περιοχή, μικρά και μεγαλύτερα. Στην πορεία είδαν αρκετοί τη δημοσίευσή μου σχετικά με τα σπήλαια και τα διάφορα πετρώματα και τα απολιθώματα που ανέφερα, με αποτέλεσμα να υπάρξει έντονο ενδιαφέρον για το βουνό και να ανακαλυφθούν άλλα 5 σπήλαια. Το ένα από αυτά δε έχει μέσα και σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
·
Διαχρονικά ποια ήταν η χρησιμότητα αυτών των σπηλαίων;
Καταρχάς θα μιλήσω για το Νυμφαίο, ένα μεγάλο σπήλαιο, με διαχρονική χρησιμότητα, πάνω από το νεκροταφείο του Σχιστού, το οποίο κατοικούταν από τη Μεσολιθική εποχή, 15.000 χρόνια π.Χ., μια από τις παλαιότερες κατοικήσεις στην Αττική και με συνεχή χρήση τουλάχιστον μέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Η χρήση του ήταν κατεξοχήν για λατρευτικούς σκοπούς. Έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος. Στον ίδιο χώρο βρέθηκε οψιδιανός, ένα ορυκτό που υπάρχει στη Μήλο κυρίως ως ηφαιστιογενές πέτρωμα.
·
Και τι σημαίνει αυτό;
Ότι οι άνθρωποι που κατοικούσαν εκεί δεν ήταν «άνθρωποι των σπηλαίων», μιας και μιλάμε για 15.000 χρόνια πριν, αλλά συναλλασσόμενοι, που ταξίδευαν και αντάλλασσαν αντικείμενα. Επίσης βρέθηκαν και υπολείμματα των τροφών τους. Έτσι μπορείς να ανακαλύψεις τι βλάστηση υπήρχε τότε. Η ξηρά τότε έφθανε μέχρι την Αίγινα και υπήρχε μια κοιλάδα με ημιτροπική βλάστηση, όπου οι άνθρωποι κυρίως κυνηγούσαν.
·
Κάπου διάβασα ότι στην περιοχή του Δαφνίου υπήρχε λίμνη. Είναι αλήθεια;
Βεβαίως, να σημειώσω μάλιστα ότι έχουν βρεθεί και απολιθώματα λιμναίων οστράκων. και γι’ αυτό είχε βρεθεί και λιγνίτης. Για παράδειγμα ο λιγνίτης στην περιοχή του Άλσους Περιστερίου είναι αποτέλεσμα μίας λιμναίας φάσης. Το ίδιο και η «κοιλάδα» του Δαφνίου, εκεί υπήρχε μία μεγάλη λίμνη που άρχιζε από το πάνω μέρος του Καματερού και έφτανε μέχρι το Δαφνί και το Χαϊδάρι. Έχουν βρεθεί απολιθώματα κρητιδικής περιόδου, όταν ακόμα η περιοχή ήταν θάλασσα. Επίσης απολιθώματα της πλειστοκαινικής περιόδου, όταν ζούσαν μεγάλα θηλαστικά, αρκούδες, ιπποειδή ακόμα και ελέφαντες.
·
Υπάρχουν αρχαία μονοπάτια;
Εν μέρει σώζονται κάποια. Ολόκληρο το δίκτυο των παραδοσιακών μονοπατιών στο μεγαλύτερο μέρος έχει καταστραφεί. Γίνονται προσπάθειες βέβαια από εθελοντές να τα καθαρίσουμε και τα σηματοδοτούμε με «κούκους» (λιθοσωρούς).
·
Με ποιο τρόπο θα μπορούσε να αξιοποιηθεί όλο αυτό και ο κόσμος να επισκεφθεί το βουνό;
Πρέπει το βουνό να μην επιβαρυνθεί, αλλά ο κόσμος να το επισκέπτεται για ήπιες δράσεις όπως περίπατο, τζόκινγκ, παρατήρηση πουλιών και φυσικού περιβάλλοντος ή φωτογράφιση. Π. χ. υπάρχουν 40 είδη ορχιδεών, κάτι μοναδικό και πανέμορφο.
·
Υπήρχαν κάποιοι χώροι λατρείας από τους αρχαίους Έλληνες;
Ναι, υπήρχαν ιερά, όπως αυτό του Απόλλωνα και της Αφροδίτης στην περιοχή της Αφαίας. Να πω επίσης ότι λίγο πιο κάτω από την Αφαία, βρίσκεται η λίμνη Κουμουνδούρου, ένας από τους πιο σημαντικούς υδροβιότοπους και πέρασμα πουλιών.
·
Ποιες είναι οι είσοδοι για το Ποικίλο;
Η μία είναι από Πετρούπολη και είναι η πιο προνομιούχος και μεγαλύτερη είσοδος, στο ύψος της Αγίας Τριάδας, μια άλλη από Καματερό -εννοώ πάντα με αυτοκίνητο, γιατί με τα πόδια μπαίνεις από όπου θέλεις, από μονοπάτια. Στην Πετρούπολη ακόμη, αλλά μόνο με τα πόδια, μπορείς να μπεις και από το θέατρο Πέτρας, καθώς και από το νεκροταφείο της Πετρούπολης. Το Ίλιον μπαίνει από το λόφο του Προφήτη Ηλία, το Καματερό από το ρέμα Γιώργιζας, το Χαϊδάρι από την Αφαία και από το Δάσος Χαϊδαρίου. Στο Αιγάλεω μπορείς να μπεις από τον δρόμο που συνδέει την Ιερά Οδό με το Σχιστό Κορυδαλλού και από το σημείο που βρίσκεται το μνημείο του Πλουμίδη. Όπως βλέπεις υπάρχουν είσοδοι, κάποιες όμως είναι κλεισμένες με μπάρα, οπότε πας με τα πόδια ή με ποδήλατο.
·
Υπάρχουν κυνηγοί στο βουνό;
Το κυνήγι απαγορεύεται. Λαθροκυνηγοί μπορεί να υπάρχουν αλλά είναι παράνομο. Όμως ένα από τα προβλήματα είναι ότι πάνε πολλοί κυνηγοί για να εκπαιδεύσουν τα σκυλιά τους. Αυτό σημαίνει ότι ανεβαίνουν στο βουνό με τα τζιπ τους και εκπαιδεύουν τα σκυλιά τους στο κυνήγι του λαγού και της πέρδικας.
·
Έχει λαγούς και πέρδικες το Ποικίλο;
Βέβαια, λαγούς έχει πολλούς. Σχετικά με την πέρδικα, δεν είναι η ορεινή, η δική μας πέρδικα, είναι η νησιώτικη, αυτή που έχουν αμολήσει οι κυνηγοί και έχει πολλαπλασιαστεί.
·
Ποια είναι η αρμόδια διαχειριστική αρχή για το βουνό;
Είναι το Δασαρχείο, όλο το βουνό υπάγεται σε 3 Δασαρχεία. Το μεγαλύτερο κομμάτι και αυτό που ανήκει στα όρια των δήμων της δυτικής Αθήνας είναι το Δασαρχείο Αιγάλεω. Ένα ακόμα πρόβλημα που θα ήθελα να τονίσω είναι η ρίψη μπαζών στο βουνό.
·
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Θα σου εξηγήσω αμέσως. Έχεις κάνει κάποιες οικοδομικές εργασίες και έχει βγάλει μπάζα στο δρόμο ή παλιά έπιπλα, ηλεκτρικά είδη κλπ. Τα βλέπουν οι επιτήδειοι και προθυμοποιούνται με κάποιο χρηματικό αντίτιμο να τα πάνε στη χωματερή. Επειδή όμως εκεί πρέπει να πληρώσουν, πάνε και τα εναποθέτουν στο Ποικίλο. Γι’ αυτό θέλει προσοχή.
·
Άρα μια ιδέα θα ήταν να μπουν παντού μπάρες για να αποκλείουν την πρόσβαση;
Μία ιδέα θα ήταν να κλείσουν με μπάρα όλοι οι αδιέξοδοι δασικοί δρόμοι, γιατί εκεί ως επί το πλείστον εναποτίθενται τα απορρίμματα ενώ να επιτρέπεται η είσοδος από ορισμένες κεντρικές εισόδους, πάντα μιλάμε για το αυτοκίνητο και να απομείνει ένα κεντρικό οδικό δίκτυο που να ελέγχεται. Να δοθεί και εργασία σε μερικούς ανθρώπους, οι οποίοι θα ελέγχουν τέτοιες ενέργειες.
