Η Πετρούπολη είναι ένα από τα τελευταία πράσινα προάστια της Αττικής. Κτισμένη στο βορειοδυτικό τμήμα του λεκανοπεδίου, σκαρφαλωμένη στους πρόποδες του Ποικίλου όρους, βλέποντας την πυκνοκατοικημένη Αθήνα από ψηλά, τοποθετείται ανατολικά της Ελευσίνας, νότια της Αττικής Οδού και δυτικά της λεωφόρου Κηφισού και του «κλεινού άστεως».
Οι περισσότεροι θεωρούν ότι το όνομα της πόλης είναι αποτέλεσμα του βραχώδους εδάφους της και των πολλών λατομείων που λειτουργούσαν εκεί. Αυτή είναι η μία εκδοχή. Η επικρατέστερη όμως είναι άλλη. Το προάστιο ονομάστηκε έτσι από τον Πέτρο Γιάνναρο, τον ιδρυτή της αθηναϊκής εφημερίδας «Εσπερινή».
Αλλά ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή σε μία εποχή που οι περιοχές γύρω από την Αθήνα είναι βοσκοτόπια και οι περισσότεροι βοσκοί επιλέγουν το Ποικίλο Όρος για ξεχειμώνιασμα ή και για εγκατάσταση. Οι άγραφοι νόμοι της ιδιοκτησίας που ορίζονται από… την απλή εγκατάσταση ισχύουν και εδώ.
Ένας από τους βοσκούς είναι και ο Παναγιώτης Βέρδης, ο οποίος- μάλλον από μόνος του- οικειοποιείται μία τεράστια έκταση, ολόκληρη σχεδόν την πλαγιά του βουνού, τη λεγόμενη κατόπιν εκ τούτου «Πεύκα Βέρδη». Μετά από πολλές περιπέτειες ανάμεσα σε κληρονόμους- πραγματικούς και μη!-το ελληνικό δημόσιο, το 1905 καταγράφει το «Δάσος Βέρδη» στο βιβλίο κτηματολογίου Εθνικών Δασών και το χαρακτηρίζει δημόσιο κτήμα.
Με αρχή το 1927 και για πολλά χρόνια μετά, οι απόγονοι του Βέρδη βλέπουν την περιοχή σαν οικόπεδα προς πώληση και επιδίδονται σε πραγματικό real estate. Ιδρύουν την «Α.Ε. Κηπουπόλεων» και οικοπεδοποιούν όλο και περισσότερα κομμάτια γης.. Με Διάταγμα μάλιστα που υπογράφεται στις 8 Φεβρουαρίου 1929 από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη, η Κηπούπολη αναγνωρίζεται ως «Συνοικισμός των Ακτημόνων» και στις 6 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, η «Νέα Ανώνυμη Εταιρία Κηπουπόλεων» πετυχαίνει να εγκριθεί η ρυμοτόμηση της περιοχής Κηπούπολης – Βέρδη από τον υπουργό Συγκοινωνίας Αντώνιο Χρηστομάνο.
Η συνέχεια θα είναι πολύ ενδιαφέρουσα…
Τα χρυσά κουπόνια
Από τα μέσα του 19ου αιώνα με την ανάπτυξη της βιομηχανικής δραστηριότητας δημιουργήθηκαν οι μεγαλουπόλεις με τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Η μεγαλύτερη ήταν η Αθήνα. Εργατικό δυναμικό που εργάζεται στις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες της πρωτεύουσας, με το κέντρο και την περιφέρεια να ασφυκτιούν. Έλλειψη ζωτικού χώρου, πρασίνου και υποβάθμιση του αστικού τοπίου. Έτσι τα πιο εύπορα κοινωνικά στρώματα ξεκίνησαν προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών κατοικίας. Το αποτέλεσμα, η δημιουργία των «Κηπουπόλεων», μικρών οικισμών λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις πόλεις, με πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Μία από αυτές ήταν και η Κηπούπολη που ιδρύθηκε το 1927. Στο κλίμα αυτό και εκμεταλλευόμενος το όνειρο του κόσμου για ένα δικό του κομμάτι γης, ο Αλέξανδρος Γιάνναρος, γιος του εκδότη της «Εσπερινής» Πέτρου Γιάνναρου, συνέλαβε ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο. Την πώληση οικοπέδων με κουπόνια της εφημερίδας! Οι αναγνώστες θα έπρεπε να προσκομίζουν 50 δραχμές το μήνα και τα κουπόνια της εφημερίδας! Και σήμερα νομίζουν ότι με απλά cdα αυξήσουν τις πωλήσεις…
Στις 3 Μαΐου 1933 έγινε για πρώτη φορά καταχώρηση στην «Εσπερινή» για τα οικόπεδα, χωρίς όμως σαφή τοπογραφική τοποθέτησή τους. Η ονομασία του νέου οικισμού ανακοινώνεται: Πετρούπολη. Τα εγκαίνια χάραξης της νέας πόλης έγιναν στις 20 Μαΐου 1934 με υποσχέσεις για ένα προάστιο με «ευρυτάτας λεωφόρους, ονειρώδη πάρκα και αθλητικά γήπεδα». Παρουσιάζεται το αρχικό σχεδιάγραμμα της Πετρουπόλεως (με 165 οικοδομικά τετράγωνα), που περιλαμβάνει το σημερινό κέντρο και το άνω τμήμα της πόλης
Το 1ο σχέδιο της νεοιδρυθείσας πόλης έγινε στα γραφεία της εφημερίδας. Ο Αλ. Μεταξάς ήταν ο αρχιτέκτονας- δημιουργός του σχεδίου. Τον Νοέμβριο του 1934 μάλιστα η «Εσπερινή» αγοράζει 1.000 νέα οικόπεδα στα Νέα Λιόσια, τα οποία διαθέτει αμέσως στους αναγνώστες της αντί 30 δελτίων (κουπονιών) και 100 δρχ. το μήνα.
Για να προσελκυστούν οι νέοι αγοραστές, ο Αλ. Γιάνναρος ανήγγειλε ότι στη νέα πόλη θα χτιστούν και δύο πολυτελείς επαύλεις, οι οποίες θα δίνονταν στους τυχερούς αναγνώστες που θα κέρδιζαν το λαχείο της εφημερίδας. Εξελιγμένο μάρκετινγκ…
Βέβαια η όλη επιχείρηση δεν είχε την επιτυχία που περίμεναν οι εμπνευστές της, αφού ο Αλέξανδρος Γιάνναρος… χρεοκόπησε και μεταβίβασε τα πάντα στην εταιρία «Στέγη του λαού», οι υπεύθυνοι της οποίας κερδοσκόπησαν πουλώντας τα οικόπεδα 2 και 3 φορές επάνω. Στις 24 Ιουλίου 1946 η Πετρούπολη «…αναγνωρίζεται ως κοινότητα αποσπώμενη από τα Νέα Λιόσια». Το διάταγμα υπογράφουν ο Αντιβασιλεύς και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός και ο επί των Εσωτερικών Υπουργός Κωνσταντίνος Καλκάνης. Πρώτος πρόεδρος της κοινότητας διορίζεται ο Νικόλαος Μπικές, με την κοινότητα να λειτουργεί στο… σπίτι του, ελλείψει άλλου διαθέσιμου χώρου.
Τα λατομεία της Πετρούπολης
Κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 και λόγω της συνεχούς αστικής- βιομηχανικής ανάπτυξης υπήρχαν τεράστιες ανάγκες για πρώτες ύλες. Έτσι, μόνο στο Λεκανοπέδιο λειτούργησαν 250 μεγάλα και μικρά λατομεία. Τα σωθικά της Αττικής γης εξορύσσονταν και θυσιάζονταν στο βωμό της ανάπτυξης. Μαζί όμως θυσιαζόταν και η ηρεμία των κατοίκων των περιοχών αυτών. Εκρήξεις, καπνοί και ανατινάξεις έγιναν το γνώριμο σκηνικό. Στην Πετρούπολη λειτούργησαν 8 λατομεία και από τη γη της μεταφέρθηκαν τόνοι πέτρας, χαλικιού, άμμου και ασβέστη σε όλη την Αττική.
Το πρώτο λατομείο άνοιξε το 1948 περίπου στον Άη Δημήτρη, εκεί που σήμερα είναι να ανοιχτά γήπεδα μπάσκετ του δήμου. Το 1952 ξεκίνησε να λειτουργεί το λατομείο «Αίμος», στη χοάνη του οποίου δημιουργήθηκε το (αγαπημένο μας) Θέατρο Πέτρας. Ήταν το μεγαλύτερο και πιο γνωστό λατομείο της περιοχής, λειτούργησε για 25 ολόκληρα χρόνια μέχρι το 1977, όταν και διακόπηκε η λειτουργία του. Στο τέρμα της οδού Βορείου Ηπείρου δημιουργήθηκε το 1952 και το μεγάλο εργοστάσιο ασβεστοποιίας των Τζεδάκη, Πατρικαλάκη και Σία. Το γνωστό καμίνι που είναι ορατό κάτω ακριβώς από το Θέατρο Πέτρας, χτίστηκε το 1958 και πρόκειται για ένα βιομηχανικό μνημείο, μοναδικό στο είδος του, με ύψος 72 μέτρα! Ο σπαστήρας του λατομείου αυτού έγινε, μετά τη διακοπή της λειτουργίας του, το γνωστό μας TERRA PETRA. Τα λατομεία όμως και ο ασβεστοκάμινος προκαλούσαν σοβαρή περιβαλλοντική επιβάρυνση στην περιοχή, με αποτέλεσμα τη συνεχή διαμαρτυρία των κατοίκων, οι οποίοι απαιτούσαν απομάκρυνσή τους από την Πετρούπολη. Η διαμαρτυρία καρποφόρησε και η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε την απομάκρυνσή του από το Λεκανοπέδιο. Από τις αρχές του 1983 και μετά τα λατομεία πήραν άλλη μορφή και μεταμορφώθηκαν σιγά- σιγά σε χώρους άθλησης και πολιτισμού του δήμου.
