Της Γιούλης Ηλιοπούλου
Δεν νομίζω ότι ως κοινωνία είμαστε ανοιχτοί στο διαφορετικό, ούτε διακρινόμαστε από ανεκτικότητα στο αλλότριο, στο ξένο, σε αυτό που δεν συνάδει με όσα έχουμε από μικροί ενστερνιστεί, με τα στερεότυπά μας, με τις «εμμονές» μας συλλογικές ή μη.
Όμως γίνομαι πιο αισιόδοξη, όταν πέφτουν στην αντίληψή μου δράσεις, στάσεις και επιλογές ζωής που αποδεικνύουν ότι η αγάπη υφίσταται, δρα, ποτίζει σε βάθος κάποιες ψυχές, ξεπερνά όρια, χρώματα, θεσμούς, προκαταλήψεις και στερεότυπα και κάνει το δικό της έργο στις ανθρώπινες κοινωνίες, στις μικρές και μεγάλες ομάδες μες στις οποίες όλοι μας εντασσόμαστε.
Αφορμή ένα βιβλίο. Όχι όμως οποιοδήποτε βιβλίο. Όχι άλλη μία ιστορία αγάπης, όχι άλλη μία κοινωνικοπολιτική ανάλυση, όχι μία οικονομική προσέγγιση, όχι μια ιστορική μαρτυρία. Ένα βιβλίο- εμπειρία, μία αλήθεια ειπωμένη μέσα από παιδικά σκίτσα, μέσα από λόγια παραμυθιού. Ίσως το παραμύθι να περιέχει πιο πολλές αλήθειες, απ’ ό,τι τα mainstream «σοβαρά» συγγραφικά πονήματα.
Η ιστορία της Απρόσμενης λοιπόν, μια ιστορία που πραγματεύεται τα θέματα της υιοθεσίας, της φυλετικής διάκρισης, της μονογονεϊκότητας. Θέματα σοβαρά, μεγάλα, θέματα που θα έπρεπε να μας απασχολούν κάθε μέρα ως προς την «αποδοχή» τους (αλήθεια με εξοργίζει που πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια για να γίνουν καθολικά «αποδεκτά», λες και ζούμε σε προηγούμενους αιώνες, πιο σκοτεινούς, αφού η εποχή μας σε πλείστες περιπτώσεις το Αυτονόητο, την αυτονόητη, οντολογική αποδοχή του διαφορετικού, την καθιστά δύσκολη, μη αυτονόητη, δύσκολα επεξεργάσιμη και εν τέλει μη αποδεκτή).
Βρέθηκα λοιπόν σε μία παρουσίαση ενός βιβλίου στο Αιγάλεω, σε έναν εξαιρετικό χώρο με δραστηριότητες για παιδιά «Το σπίτι με τον κήπο». Τίτλος του «Yerosan, Η ιστορία της απρόσμενης». Η συγγραφέας, η Αθανασία Μυγδάκη, Κοινωνική Λειτουργός, μαζί με το τμήμα των προνηπίων (!) του Παιδικού Σταθμού «Πρώτη Πρόβα» δημιούργησαν ένα παραμύθι, ένα πραγματικό εργαλείο για να προσεγγιστούν θέματα δύσκολα, μπροστά στα οποία πολλές φορές οι γονείς και οι παιδαγωγοί στέκονται αμήχανοι. Με την Αναστασία Νικολίτσα, Ψυχοθεραπεύτρια να το προλογίζει και την ηθοποιό Αθανασία Κουρκάκη, που το αφηγήθηκε, πέρασε μία γλυκιά, ζεστή βραδιά, γεμάτη συναισθήματα.
Με αφορμή αυτή την παρουσίαση μίλησα με την Αθανασία. Η κουβέντα μαζί της ήταν εμπειρία- μάθημα ζωής. Γιατί σίγουρα μάθημα και παράδειγμα ζωής σου δίνει ένας άνθρωπος που επιλέγει να προσφέρει απλόχερα αγάπη, μέσω της υιοθεσίας και που παρόλες τις δυσκολίες της διαδικασίας αυτής- που για άλλους θα έμοιαζαν ανυπέρβλητες- κατάφερε να γεμίσει με αγάπη τη ζωή ενός παιδιού, τη δική της ζωή και όλων όσοι βιώνουν από κοντά ή μακριά την εμπειρία της αυτή. Έγινα λοιπόν μέτοχος αυτής της εμπειρίας και την καταγράφω, ως έναυσμα, ως κίνητρο για σκέψη, ως εφαλτήριο για αλλαγή οπτικής γωνίας και κοσμοθεωρίας.
Η πρώτη μου ερώτηση είχε να κάνει με τη διαδικασία της διακρατικής υιοθεσίας (η Αθανασία υιοθέτησε πριν από 5 χρόνια ένα παιδάκι από την Αιθιοπία), την οποία αγνοούσα. «Ήταν μία δύσκολη και σίγουρα αρκετά ψυχοφθόρα διαδικασία. Για μένα διήρκεσε ευτυχώς 9 μήνες (Σ.Σ: σε άλλες περιπτώσεις ειδικά για παιδιά προερχόμενα από την Ασία, η Αθανασία μου είπε ότι μπορεί ο μέλλων γονιός να περιμένει μέχρι και 5 χρόνια ή και παραπάνω). Γνώρισα το παιδί όταν ήταν μόλις 2,5 εβδομάδων και μετά από 9 μήνες την πήρα μαζί μου στην Ελλάδα. Κάθε μήνα μέχρι τον 5ο μήνα της πήγαινα ταξίδι στην Αιθιοπία και την έβλεπα, της πήγαινα τα ρουχαλάκια της, την πήγαινα στο γιατρό για τους τακτικούς ελέγχους, τη φρόντιζα, ό,τι θα έκανα και αν ήταν εδώ.»
Η Αθανασία μου μίλησε για τα πολλά τεστ, για τις αλλεπάλληλες αξιολογήσεις που είναι υποχρεωμένοι να περάσουν οι μέλλοντες γονείς και την πολλή γραφειοκρατία για να εγκριθεί τελικά η υιοθεσία. «Περνάς από αξιολόγηση, από έκθεση κοινωνικής έρευνας, καταθέτεις δεκάδες χαρτιά στο υπουργείο εξωτερικών, πρέπει να πάρεις έγκριση από την πρεσβεία και τους εκεί αντίστοιχους φορείς. Στη συνέχεια επιβάλλεται να βρεις δικηγόρο για εκπροσώπηση στη χώρα της υιοθεσίας, να απευθυνθείς στα ιδρύματα- ορφανοτροφεία και τελικά μετά από δικαστήρια, έλεγχο των φακέλων σου από την Επιτροπή του Υπουργείου, έλεγχο των χαρτιών του παιδιού και …χίλια κύματα να γυρίσεις στη Ελλάδα με το παιδί σου.»
Την ρώτησα για το πώς βιώνεται όλο αυτό ψυχολογικά. «Η αγωνία είναι πολύ μεγάλη, μέχρι να τελειώσουν όλες οι διαδικασίες. Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν κάθε φορά που έφευγες και άφηνες πίσω το παιδί, μέχρι να ξαναγυρίσεις. Αυτός ο (έστω και προσωρινός) αποχωρισμός. Δύσκολη στιγμή επίσης ήταν όταν ήμασταν έτοιμοι για τα τελευταία χαρτιά στην Αιθιοπία, στο 2ο ταξίδι εκεί και ξέσπασε εμφύλιος (Η Αιθιοπία είναι χωρισμένη σε 9 Περιφέρειες σαν κρατίδια και συχνά ξεσπούν εμφύλιοι ανάμεσά τους). Τα πάντα έκλεισαν, υπηρεσίες, υπουργεία και ξανάνοιξαν μετά από 3 ολόκληρους μήνες!.
Βέβαια βίωσα μεγάλη αγάπη από τους ανθρώπους εκεί. Είναι εξαιρετικοί άνθρωποι, είναι ιδρύματα- ορφανοτροφεία, μέσα στα οποία τα παιδιά νιώθουν σαν να είναι όλοι μία οικογένεια. Σαν να έχουν πολλές μαμάδες. Δεν βλέπεις ιδρυματισμό στα παιδιά. Τα μεγάλα παιδιά συμβιώνουν μαζί με τα μικρά και τα βοηθούν.»
Η Αθανασία μου μίλησε και για την ένταξη της μικρής «απρόσμενης» (Σ.Σ: Έτσι την αποκαλεί στο βιβλίο της, Yerosan) στη δική της πραγματικότητα «Είχα αγωνία πώς το θα παρουσιάσω στο παιδί, πώς θα του εξηγήσω το διαφορετικό του χρώμα, πώς θα ενταχθεί στις σχολικές ομάδες των συνομηλίκων του. Υπήρξαν φορές που τα άλλα παιδιά δεν ήταν εξοικειωμένα στη διαφορετικότητά της. Και η ίδια αναρωτήθηκε γιατί.»
Την ρώτησα για το πώς σκέφτηκε να γράψει αυτό το βιβλίο και η απάντηση με συγκίνησε βαθιά: «Ο τρόπος που θα της έλεγα την αλήθεια της, αυτό είναι το βιβλίο μου. Δεν είχα σκοπό αρχικά να το εκδώσω.»
Μετά την ανάγνωση του βιβλίου κατάλαβα γιατί έχει ήδη χρησιμοποιηθεί ως μαθησιακό εργαλείο από εκπαιδευτικούς (αλλά και ως ερευνητικό εργαλείο από φοιτητική εργασία) για επαφή με τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα θέματα. Η συγγραφέας μου ανέφερε ότι η «Πρώτη πρόβα» το σχολείο της μικρής στο Χαϊδάρι, καλοδέχτηκε το βιβλίο. «Είναι εξαιρετικοί άνθρωποι. Στο νηπιαγωγείο η εκπαιδευτικός το δούλεψε μέσα στην τάξη, συζήτησαν με τα παιδιά τις έννοιες, τις σύγχρονες μορφές οικογένειας, τη διαφορετικότητα στον βαθμό βέβαια που τα παιδιά αυτής της ηλικίας καταλαβαίνουν. Η ίδια η δασκάλα μάλιστα πρότεινε την εικονογράφηση από τα παιδιά. Η χαρά των παιδιών ήταν τεράστια. Τα παιδιά αυτά ως μελλοντικοί ενήλικες έχουν κατανοήσει τη διαφορετικότητα. Δεν θα γίνουν ρατσιστές, έχει περάσει το μήνυμα μέσα τους.»
Για το τέλος δεν θέλω να ξεχάσω να αναφέρω τη δουλειά της Διεθνούς Κοινωνικής Υπηρεσίας (ΔΚΥ), μιας ανεξάρτητης Διεθνούς, με κερδοσκοπικής, ΜΚΟ, που έχει πρωταρχικό της μέλημα την προστασία των παιδιών διεθνώς. Ιδρύθηκε το 1924 και από το 1950 είναι πιστοποιημένη από το ελληνικό κράτος για τον χειρισμό των διακρατικών υιοθεσιών. Τα τελευταία 10 χρόνια, περίπου 150 παιδιά από την Αιθιοπία κυρίως, έχουν υιοθετηθεί διακρατικά από ελληνικές οικογένειες, με τη μεσολάβηση της ΔΚΥ, κατ’ εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων.
Κλείνω με ένα κομμάτι από το βιβλίο και με την ευχή για μία κοινωνία ανεκτικότερη, τα μάτια της οποίας θα θολώνουν από δάκρυα αγάπης..
«Θόλωσε η εικόνα στα μάτια της Μαμάς από τα δάκρυα της χαράς της μόλις
αντίκρισε την Απρόσμενη. Την κράτησε στην αγκαλιά της και τα χέρια της έτρεμαν,
της ψιθύρισε τα πιο γλυκά λόγια του κόσμου και της χάρισε την πιο τρυφερή
αγκαλιά. Της υποσχέθηκε ότι θα είναι δίπλα της και θα την οδηγήσει στο μονοπάτι
της ζωής γεμάτη αγάπη...»
