Της ψυχολόγου Θεώνης Διαμαντοπούλου
Στις προτεραιότητες του Δήμου Περιστερίου είναι η ανταπόκριση στις ανάγκες των πολιτών του με τρόπο ουσιαστικό και άμεσο. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το τμήμα της Κοινωνικής Υπηρεσίας, πραγματοποιεί συνεχώς δράσεις που ενισχύουν την ευημερία και την ψυχική τους υγεία.
Ειδικότερα, καταφέρνει με επιτυχία, να δημιουργεί εμπειρίες που ξεπερνούν κάθε προσδοκία, αποκτώντας συνεργασίες με χαρισματικούς νέους επιστήμονες, πλήρως καταρτισμένους, δοτικούς και γεμάτους αγάπη για τον Άνθρωπο.
Μια από αυτούς είναι η ψυχολόγος Θεώνη Διαμαντοπούλου, η οποία πιστεύει ότι «Η ψυχική υγεία είναι δικαίωμα όλων» και αυτό υπηρετεί καθημερινά έχοντας θητεύσει σε συνεδρίες της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου μας και συνεχίζοντας αδιαλείπτως να βρίσκεται στο πλευρό των δημοτών, στο 9ο ΚΕΦΙ Περιστερίου.
Ο Δήμος μας, γνωρίζει πώς η προστασία και η φροντίδα της ψυχικής υγείας κάθε πολίτη δεν είναι πολυτέλεια αλλά απαραίτητη ανάγκη για μια ισορροπημένη κοινωνία και μ’ αυτό ως γνώμονα ενεργεί.
Τα ανθρώπινα πάθη, από την αρχή της ύπαρξης μας, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ψυχοσύνθεση και τις πράξεις μας. Καθώς μια λεπτή γραμμή χωρίζει τις ευεργετικές από τις δυσάρεστες επιπτώσεις τους, η διαχείριση των παθών αποτελεί μια διαρκή πρόκληση.
Με αφορμή την Μεγάλη Εβδομάδα, σ’ αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε τον κόσμο των «Ανθρώπινων Παθών» σύμφωνα με την επιστήμη της ψυχολογίας.
Τι εννοούμε λέγοντας πάθη, ποια είναι και πώς εκδηλώνονται, πότε γίνονται επικίνδυνα και πότε ευεργετικά, τρόποι να τα διαχειριστούμε αποτελεσματικά και τέλος, υπάρχει συμβολική συσχέτιση μεταξύ των παθών που καταδυναστεύουν τον άνθρωπο, «των Παθών του Χριστού» και της «Ανάστασης»;
Ανθρώπινα πάθη: Συναισθήματα, ιδιότητες ή ασθένειες;
Κάνοντας μια χρονική αναδρομή, διαπιστώνουμε πώς έχουν ειπωθεί πολλές θεωρίες περί ανθρώπινων παθών, διαφορετικές μεταξύ τους με τις πιο αξιόλογες να είναι αυτές του Αριστοτέλη και του Βento de Spinoza.
Σύμφωνα με τον πρώτο, στα «Ηθικά Νικομάχεια», ορίζει τα πάθη ως συναισθήματα που σχετίζονται με την επιθυμία και την αποστροφή και τα διακρίνει σε δύο κατηγορίες. Τα λογικά πάθη που σχετίζονται με τη λογική και την ηθική κρίση (π.χ. θάρρος, εγκράτεια) και τα άλογα πάθη που κυριαρχούνται από τα ένστικτα και οδηγούν στα άκρα (π.χ. θυμός, ζήλεια). Στόχος, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, είναι η μεσότητα, η ισορροπία δηλαδή μεταξύ των άκρων όπου η λογική καταφέρνει να τα ρυθμίζει.
Πολλούς αιώνες αργότερα, ο «Πρίγκιπας των φιλοσόφων», Βento de Spinoza έδωσε μια διαφορετική ερμηνεία για τα ανθρώπινα πάθη, αναγνωρίζοντας τα ως ιδιότητες της ανθρώπινης ύπαρξης όπως ανήκουν στη φύση η ζέστη και το κρύο και τα διέκρινε σε πάθη δουλείας και ελευθερίας που επηρεάζουν τόσο την ψυχή όσο και το σώμα. Στόχος, σύμφωνα με τον Spinoza, είναι η απελευθέρωση απ’ αυτά μέσω της γνώσης και κατανόησης τους.
Και φτάνοντας στο σήμερα, τα ανθρώπινα πάθη, σύμφωνα με τις επιστήμες της ψυχικής υγείας, ορίζονται ως έντονες συναισθηματικές καταστάσεις που δεν ελέγχονται από την κρίση μας και ασκούν ισχυρή επιρροή:
- Στις σκέψεις: Δημιουργούν δυσλειτουργικά μοτίβα.
- Στις συμπεριφορές: Οδηγούν σε άσκοπες ενέργειες ή αδράνεια.
- Στις σωματικές λειτουργίες: Επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, την πέψη, τον ύπνο.
Αναλόγως της έντασης και της διάρκειας με την οποία εκδηλώνονται μπορεί να προκαλέσουν ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, μανία, γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, κρίσεις πανικού, οριακή ή ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, να επηρεάσουν την κοσμοθεωρία μας και τις επιλογές μας.
Τα πάθη της ψυχής: Σύμμαχοι ή δαίμονες;
Εφόσον, αναφερόμαστε σε συναισθήματα, οι σύγχρονες ψυχολογικές προσεγγίσεις αναγνωρίζουν τα πάθη ως αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής μας.
Στις περιπτώσεις που αυτά γίνονται ισχυρά και ξεφεύγουν του ελέγχου μας, μπορούν τόσο να οδηγήσουν σε άλογες πράξεις, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, να βλάψουν τις σχέσεις ή την ψυχική μας υγεία όσο και να γίνουν πηγή έμπνευσης, δημιουργικότητας και κινήτρων.
Παρακάτω, αναφέρονται ενδεικτικά συναισθήματα και οι πιο συχνές αλλαγές που προκαλούν στην συμπεριφορά, όταν επικρατούν της λογικής:
- Θυμός - Επιθετική συμπεριφορά.
- Φόβος - Άγχος, πανικός, αποφυγή.
- Λύπη - Απομόνωση, απάθεια, απογοήτευση, κούραση.
- Ζήλια - Καχυποψία, εχθρότητα, βία.
- Χαρά - Ευεξία, δημιουργικότητα, ενέργεια.
- Ελπίδα - Αισιοδοξία, επιμονή, ανθεκτικότητα.
- Αγάπη - Αυτοθυσία, αφοσίωση, ενσυναίσθηση.
- Έρωτας - Εμμονή, ονειροπόληση, ευθυμία, θάρρος, μεταμόρφωση.
Επειδή, λοιπόν, η πραγματικότητα είναι σύνθετη, για την ενίσχυση της ψυχικής μας ανθεκτικότητας είναι απαραίτητο να έχουμε επίγνωση κυρίως των παθών με αρνητική χροιά και να μάθουμε να τα διαχειριζόμαστε με υγιή τρόπο.
Η σκοτεινή πλευρά των ανθρώπινων παθών
Συνήθειες που δημιουργούν τα άτομα ασυνείδητα για να αισθάνονται ασφαλείς, αποδεικνύονται πολλές φορές οι προσωπικές φυλακές τους. Εγκλωβίζονται σε συναισθήματα που δυσκολεύονται να διαχειριστούν και οδηγούνται σε εξαρτήσεις από:
- Ουσίες (ναρκωτικά, αλκοόλ, φάρμακα, καπνό).
- Σχέσεις (καταχρηστική συμπεριφορά, συναισθηματικός εθισμός).
- Συμπεριφορές (τζόγος, διαδίκτυο, βιντεοπαιχνίδια, φαγητό, εργασία, σεξ, αγορές).
Η απαλλαγή από τα δεσμά των παθών έρχεται με την αυτογνωσία. Η αναγνώριση των τυραννικών συνηθειών και η ειλικρινής ματιά στα συναισθήματα που τις τροφοδοτούν, αποτελούν τα πρώτα βήματα αποδέσμευσης.
Ξεκλειδώνοντας τη δυναμική των ισχυρών συναισθημάτων
Υπάρχουν όμως, πάθη που μας πάνε μπροστά; Μέσα από υγιή και συνειδητή διαχείριση, τα πάθη μετατρέπονται σε κινητήριες δυνάμεις για δημιουργικότητα, επιτυχία, ευημερία και πληρότητα. Η αγάπη, για παράδειγμα, ενισχύει την οικειότητα και την αίσθηση του «ανήκειν», ενώ ο θυμός συμβάλλει ευεργετικά στην διεκδίκηση και στην αλλαγή.
Κάποια από τα ψυχολογικά οφέλη των ανθρώπινων παθών είναι ότι:
- Γίνονται κίνητρα:
Τα πάθη τροφοδοτούν την επιθυμία για δράση, προσφέρουν ενέργεια και στοχοπροσήλωση.
- Ενισχύουν την επιμονή και την ψυχική ανθεκτικότητα:
Όσο κι αν οι συνθήκες είναι απαιτητικές και δύσκολες, η αφοσίωση σε μια αξία μας δίνει τη δύναμη να επιμένουμε και να ξεπερνάμε τα εμπόδια.
- Προσφέρουν νόημα και σκοπό:
Οι πνευματικές αναζητήσεις, η συμμετοχή σε ομάδες ή η προσφορά βοήθειας μας καλλιεργούν αίσθημα ικανοποίησης και δίνουν αξία στη ζωή μας.
- Παρέχουν συναισθηματική πληρότητα:
Τα έντονα βιώματα δημιουργούν αυθεντικές συναισθηματικές εμπειρίες από τις οποίες αποκτάμε αυτογνωσία και ενσυναίσθηση.
Τα ανθρώπινα πάθη, εγγενώς, δεν φέρουν ηθικό πρόσημο. Η σοφία έγκειται στο να τα αναγνωρίζουμε, να τα κατανοούμε και να τα αξιοποιούμε προς όφελός μας για μια πλήρη και ισορροπημένη ζωή.
Ζώντας με πάθη: Διαχείριση για μια ευτυχισμένη ζωή
Όταν οι τρόφιμοι ενός ασύλου είναι πεπεισμένοι ότι όλοι οι άλλοι είναι τρελοί, εκτός από εκείνους, με πόση βεβαιότητα θα απαντούσαμε στο γνωστό ερώτημα του Γερμανού ψυχολόγου και ψυχαναλυτή Erich Fromm, για το πόσο σίγουροι είμαστε ότι δεν εξαπατάμε τον εαυτό μας;
Στην περίπτωση μας, όταν έρευνες αποδεικνύουν ότι τα έντονα συναισθήματα θολώνουν την κρίση και την λογική, πόσο ήσυχοι είμαστε ότι τα πάθη δεν μας κατατρέχουν;
Η ψυχοθεραπεία διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική διαχείριση των ανθρώπινων παθών, βοηθώντας το άτομο να κατανοήσει τα αίτια και τους μηχανισμούς των δυνατών συναισθημάτων, να αναπτύξει υγιείς στρατηγικές διαχείρισης τους και να καλλιεργήσει τον αυτοέλεγχο, σ’ ένα ασφαλές περιβάλλον.
Χρειάζεται να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό όταν:
- Νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τα συναισθήματά σας.
- Βιώνετε έντονα συμπτώματα άγχους, κατάθλιψης ή θυμού.
- Βασανίζεστε από ψυχοσωματικές ασθένειες ή εξαρτήσεις.
- Τα πάθη σας έχουν αρνητικό πρόσημο στις σχέσεις, την εργασία ή τα οικονομικά σας.
- Αισθάνεστε ότι κάτι σας κρατά πίσω και βλάπτει εσάς ή τους οικείους σας.
Να θυμάστε ότι δεν είστε μόνοι και ότι η αναζήτηση εξειδικευμένης βοήθειας μέσω της ψυχοθεραπείας, της ψυχιατρικής ή προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής υποστήριξης κατά των εξαρτήσεων, αποτελεί ένδειξη ωριμότητας και δύναμης.
Στο μονοπάτι της ψυχικής μας ανάστασης
Υπάρχει μονοπάτι που να οδηγεί στην ψυχική ανάσταση του ανθρώπου; Η ψυχοθεραπεία, όντας μια διαδικασία αυτογνωσίας και εξέλιξης αναδεικνύει τον δρόμο που οδηγεί από το σκοτάδι στο φως της ψυχικής υγείας.
Αυτή την ιερή περίοδο, ας αναγνωρίσουμε το συμβολικό παράδειγμα θυσίας, πνευματικής αναζήτησης και ψυχικής ανάστασης των Παθών του Χριστού που παραλληλίζονται με τον αγώνα του ανθρώπου ενάντια στα δικά του πάθη, τις αδυναμίες και τις αρνητικές σκέψεις και ας την αξιοποιήσουμε προς όφελος της ψυχικής μας ενδυνάμωσης.
Ακολουθήστε την Θεώνη Διαμαντοπούλου στο Instagram και στο Facebook
